1. Tên sáng kiến: “Tổ chức
hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh trong một số chủ đề môn Công nghệ lớp 9”
2.
Lĩnh vực áp
dụng sáng kiến: Đổi
mới phương pháp dạy học.
3. Mô tả bản chất của sáng kiến:
3.1. Tình trạng giải pháp đã biết.
a/ Hiện
trạng trước khi áp dụng giải pháp mới.
Qua việc sinh hoạt chuyên môn
cụm, tôi
nhận thấy một số đồng chí thực hiện tiết dạy có đổi mới phương pháp dạy học
nhưng việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo còn hạn chế, học sinh thụ động tiếp
thu kiến thức, giờ dạy dễ đơn điệu, buồn tẻ, kiến thức thiên về lý luận, ít chú
ý đến kỹ năng thực hành của người học; do đó kỹ năng hành dụng vào đời sống
thực tế bị hạn chế.
Với lý do trên tôi chọn đề tài “Tổ chức hoạt
động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh trong một số chủ đề môn Công nghệ lớp 9”. Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo được coi là chìa khóa thực hiện việc học đi đôi với
hành, học qua làm, học giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống ngay
trong lớp, trong trường.
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/
b/ Một số hạn chế của giải pháp đã
thực hiện.
*
Những hạn chế của phương pháp dạy
học truyền thống.
- Hạn chế về mức độ "nhớ,
hiểu" kiến thức lý thuyết trên lớp.
- Hạn chế về việc vận dụng, phân
tích, sáng tạo từ kiến thức lý thuyết khi về nhà
- Hạn chế về việc phát triển các kỹ
năng vốn có của học sinh, làm học sinh mất tự tin.
- Hạn chế tính tích cực, chủ động và
sáng tạo ở một số học sinh, tạo thói quen chay lười suy nghỉ.
c/
Sự cần thiết áp dụng giải pháp mới.
- Hoạt động trải nghiệm
sáng tạo là phương pháp thật sự ưu việt cho sự phát triển năng
lực sáng tạo, giúp các em tự chiếm lĩnh kiến thức, hình thành các kĩ năng, giá
trị và phẩm chất của bản thân. Hầu hết học sinh khi được học tập dưới dạng này
đều tỏ ra thích thú hứng khởi. Rất nhiều em thể hiện rõ năng lực của mình qua
các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong các môn học.
- Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm
cụ thể, học sinh sẽ phát huy vai trò cụ thể, tính tích cực, chủ động, tự giác
và sáng tạo của bản thân. Các em được tham gia vào tất cả các khâu của quá
trình hoạt động từ thiết kế, chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả.
- Bên cạnh đó, các em còn được bày tỏ quan điểm ý
tưởng và lựa chọn ý tưởng của chính mình. Do vậy mà các em thật sự hào hứng và
rất tích cực khi được học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
- Là một giáo viên trực tiếp đứng lớp, tôi nhận thấy
khi học sinh được học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm các em rất tích cực
tham gia. Nhiều em tỏ ra có năng lực thật sự khi thể hiện các hoạt động. Đó là
một điều mà giáo viên chúng tôi rất mừng
- Bên cạnh những ưu điểm trên khi thực hiện các hoạt
động trải nghiệm sáng tạo còn gặp nhiều hạn chế như kinh phí không có để tổ
chức cho các em đi thực tế. Đó là một điều thiệt thòi vô cùng cho các em.
3.2. Nội dung của
giải pháp đề nghị công nhận sáng kiến
a/
Mục đích của
giải pháp
Tổ chức
hoạt động trải nghiệm sáng sẽ
phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, khả năng tự học, tư duy sáng
tạo, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên, phát triển được năng lực của người
học.
Trong năm học 2017-2018 đến nay chúng tôi
đã tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng
tạo nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong môn Công nghệ
lớp 9 và đã có được những kết quả
nhất định, góp phần đổi mới phương pháp dạy học.
b/ Nội dung của giải pháp
b.1/ Điểm mới
trong kết quả nghiên cứu
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo coi trọng các hoạt động thực tiễn
mang tính tự chủ của học sinh, về cơ bản là hoạt động mang tính tập thể trên
tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực giáo dục giúp phát triển sáng tạo và cá
tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Đây là những hoạt động giáo dục được
tổ chức gắn liền với kinh nghiệm, cuộc sống để học sinh trải nghiệm và sáng
tạo. Điều đó đòi hỏi các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động phải đa
dạng, linh hoạt.
Tuy việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh trong môn Công nghệ lớp 9 đã được áp dụng khá rộng rãi trong các bộ môn, song đối với môn Công
nghệ, đặc biệt là công Nghệ 9 đây là vấn đề khá mới mẻ. Do đó,
với đề tài này, thiết nghĩ sẽ ít nhiều là điểm sáng trong góp phần đổi mới,
nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Công nghệ trong trường THCS
b.2/ Các bước thực hiện của giải pháp mới.
Giáo
viên nghiên cứu mục
tiêu bài dạy theo chuẩn kiến thức kĩ năng để tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong một số chủ đề môn Công nghệ lớp 9.
Các bước
tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
* Bước 1: Nghiên cứu đặt tình
huống cho hoạt động
-
Dựa vào mục tiêu bài dạy giáo viên nghiên cứu tìm ra tình huống có vấn đề, tình
huống gây bức xúc trong xã hội nhằm kích thích sự tò mò, khám phá của học sinh
để giải quyết tình huống đó.
Ví
dụ: Chủ đề 3: Thực hành sử dụng đồng hồ đo điện.
-
Giáo viên sưu tầm bài báo để nêu lên tình huống có vấn đề, tình huống gây bức
xúc trong xã hội.
Ví
dụ: Chủ đề 10 Lắp đặt dây dẫn và kiểm tra an toàn mạng điện trong nhà.
-
Giáo viên sưu tầm bài báo để nêu lên tình huống có vấn đề, tình huống gây bức
xúc trong xã hội.
Cháy lớn ở chợ Sóc
Sơn do chập điện (Hình
ảnh trích từ bài báo)
*
Bước 2:
Tiến hành hoạt động
trải nghiệm sáng tạo.
- Hướng dẫn HS trao đổi, đề xuất vấn đề,
xác định mục tiêu, nhiệm vụ, cách thực hiện và lập kế hoạch;
- Tổ chức cho học sinh làm việc nhóm. Khi
học sinh tiến hành làm việc nhóm giáo viên quan sát, nắm bắt thông tin ngược từ
học sinh xem các nhóm có hiểu rõ nhiệm vụ không?, các vai trò thể hiện như thế
nào?; Giúp đỡ những nhóm vận hành chưa đúng hướng và duy trì mối quan hệ phụ
thuộc lẫn nhau một cách tích cực; Khuyến khích, động viên các nhóm hoặc cá nhân
làm việc tốt; Can thiệp, điều chỉnh hoạt động của nhóm khi thấy cần thiết,...
Ví
dụ: Chủ đề 3: Thực hành sử dụng đồng hồ đo điện.
- Học
sinh tải nghiệm sáng tạo (làm việc nhóm) theo hướng dẫn của giáo viên tìm ra các
bước để giúp hộ dân kiểm tra công tơ điện chạy có chính xác không, có đúng như
lời bài báo phản ánh không.
- Tổ chức cho học sinh tải nghiệm
sáng tạo (làm việc nhóm) theo các bước dưới trên.
-
Học sinh xác định thời gian công tơ điện quay 5 vòng (bước 2)
Hình ảnh học sinh trường THCS Thị Trấn
trải nghiệm giúp hộ dân kiểm tra độ chính xác của công tơ điện
-
Các nhóm hào hứng trải nghiệm giúp hộ dân kiểm tra độ
chính xác của công tơ điện thông qua bước 3, bước 4, bước 5, bước 6 của quy
trình.
- Các nhóm trình bày sản phẩm
Ví
dụ: Chủ đề 10 lắp đặt dây dẫn và kiểm tra an toàn mạng điện trong nhà.
- Học
sinh tải nghiệm sáng tạo (làm việc nhóm) theo các bước dưới đây để nêu các bước
kiểm tra mạng điện trường học (mạng điện trong nhà).
-
Các nhóm hào hứng trải nghiệm kiểm tra an toàn mạng
điện trường học dựa theo các bước đã nêu.
Ví
dụ: 5, 6, 7, 8, 9:
thực hành lắp mạch điện . . .
-
Học sinh tải nghiệm sáng tạo (làm việc nhóm) hoàn thành sản phẩm nhóm.
- Đánh giá về kết quả hoạt động của nhóm,
mức độ tham gia của từng thành viên, gợi mở cho học sinh phân tích sự phối hợp
hoạt động giữa các thành viên trong nhóm, thể hiện các khái niệm làm việc nhóm,
điều chỉnh, bổ sung trên cơ sở đánh giá đúng sự cố gắng của từng nhóm, chú trọng
phân tích những khái niệm làm việc nhóm mà học sinh đã thể hiện, đưa ra kết
luận gồm kết quả hoạt động và mức độ thể hiện các khái niệm làm việc nhóm (cái
gì đã làm tốt, cần rèn luyện thêm và rèn luyện như thế nào).
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/
Tùy theo tính chất và mục đích của từng
hoạt động cụ thể cũng như điều kiện, khả năng của các em mà giáo viên có thể
lựa chọn một hay nhiều phương pháp phù hợp. Điều quan trọng là phương pháp được
lựa chọn cần phát huy cao độ vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh
và khai thác tối đa kinh nghiệm các em đã có.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo hướng đến
những phẩm chất và năng lực chung như đã được đưa ra trong dự thảo chương trình
mới, ngoài ra hoạt động trải nghiệm sáng tạo còn có ưu thế trong việc thúc đẩy
hình thành ở người học các năng lực đặc thù sau: năng lực hoạt động và tổ chức
hoạt động, năng lực tổ chức và quản lý cuộc sống, năng lực tự nhận thức và tích
cực hóa bản thân, năng lực định hướng nghề nghiệp, năng lực khám phá và sáng
tạo.
Ví dụ: Hình ảnh học sinh tích cực tham
gia đánh giá kết quả sau khi tiến hành hoạt động trải nghiệm kiểm tra độ chính xác của công tơ điện.
Ví dụ: Hình ảnh học sinh tích cực tham
gia đánh giá kết quả sau khi tiến hành hoạt động trải nghiệm thực hành lắp
mạch điện.
Trên đây là một số hình ảnh đánh
giá hoạt động tổ chức hoạt
động trải nghiệm sáng tạo nhằm
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
cực của học sinh.Chính vì vậy đầu ra của hoạt động trải nghiệm sáng tạo khá đa dạng và khó xác định mức độ chung,
nhất là khi nó lại luôn gắn với cảm xúc – lĩnh vực mang tính chủ quan cao, cũng
là cơ sở quan trọng của sự hình thành sáng tạo và phân hóa."Hoạt động trải
nghiệm sáng tạo là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong chương trình giáo
dục phổ thông mới. Hoạt động này giúp cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm
để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn từ đó hình thành năng lực
thực tiễn cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản thân".
* Bước
4: Rút kinh nghiệm qua việc thực hiện
tiết dạy trải
nghiệm sáng tạo.
Tuy bước đầu học sinh chưa
quen phương pháp mới nên ở một số lớp còn mất thời gian, một
vài học sinh chưa tích cực cho viêc thực hiện trải nghiệm sáng tạo chưa
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh một cách rõ nét trong
việc tham gia trải nghiệm sáng tạo;
Qua tiết dạy tôi nhận thấy để phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong hoạt động trải
nghiệm sáng tạo, đồi hỏi phải có sự chuẩn bị từ hai phía, giáo viên và
học sinh;
Trước
hết đối với giáo viên phải xác định được trọng tâm của bài học để chọn nội dung
thảo luận phù hợp, sau đó có kế hoạch rõ ràng như: hướng dẫn về nhà kĩ, có
phiếu giao việc và phải quán xuyến theo dõi các nhóm trải
nghiệm sáng tạo thật tốt;
Phân
công trải nghiệm sáng tạo thích hợp nhất là chia lớp theo nhóm: 6 nhóm ( mỗi
nhóm có từ 10 đến 15 em), mỗi nhóm có một nhóm trưởng, một nhóm phó và một thư
ký. Mỗi nhóm có ít nhất từ 2 đến 3 em nổi trội;
Đối
với học sinh cần phải chuẩn bị kĩ trước ở nhà, chủ động trải
nghiệm sáng tạo;
Khắc phục được hai hạn chế trên thì việc thực hiện tổ chức tiết dạy trải nghiệm sáng tạo mới mang lại hiệu quả cao.
3.3.
Khả năng áp dụng của giải pháp
- “Tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh trong một số chủ đề môn Công nghệ lớp 9” hoàn toàn có khả năng ứng dụng, triển khai trong tất cả các trường THCS đối
với bộ môn Công nghệ và các bộ môn khác.
- Nếu
tiếp tục được bổ sung, hoàn chỉnh đề tài sẽ còn phát huy hiệu quả to lớn của nó
trong dạy học môn Công nghệ cấp THCS.
3.4.
Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp.
- “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng
tạo của học sinh trong một số chủ đề môn Công nghệ lớp 9” trong trường
THCS trong năm học 2017-2018 đến nay, có
tác dụng nâng cao chất lượng rõ rệt và đạt được những kết quả sau:
- Giờ
học đã phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Học sinh không thụ động trong việc
tiếp thu kiến thức mới mà tự giác phân tích, suy nghĩ, quan sát để trả lời các
câu hỏi do giáo viên đưa ra, trao đổi trong nhóm, tự bản thân chiếm lĩnh kiến
thức mới, tự liên hệ kiến thức thực tế của bản thân vào bài học.
- Thái độ của học sinh: học sinh
cảm thấy hào hứng, say mê học tập nên các giờ học môn Công nghệ 9 rất sôi nổi
và đạt kết quả cao.
- Học sinh hiểu và nắm được các
kiến thức ngay tại lớp và vận dụng được ngay kiến thức mới vào để trả lời các
câu hỏi ở phần củng cố và trong SGK. Chất lượng học tập bộ môn Công nghệ tăng
rõ rệt, thể hiện qua kết quả kiểm tra trắc nghiệm sau các bài dạy so với các năm trước.
- Những người tham gia áp dụng sáng
kiến lần đầu (không có)
3.5. Tài
liệu kèm theo. (không
có)
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/