I. PHẦN MỞ ĐẦU
I.1. Lí do chọn đề tài
Xuất phát từ yêu cầu xây
dựng con người mới Xã Hội Chủ Nghĩa, con người Việt Nam phát triển toàn diện về
chính trị, tư tưởng, trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo. Năm 2008 Bộ
Giáo Dục đã phát động cuộc vận động “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh
tích cực”. Để hưởng ứng phong trào này trường THPT Quang Trung chúng tôi đã
phát động thi đua mỗi cán bộ công nhân viên, giáo viên và học sinh trong toàn
trường. Với tư cách là một người làm công tác giáo dục và cũng thường xuyên làm
công tác chủ nhiệm, tôi thấy đây là một nhiệm vụ rất to lớn để góp phần xây dựng
con người Việt Nam phát triển toàn diện. Phong trào này có thể thành công hay
không phải dựa trên cơ sở của việc giáo dục đạo đức cho học sinh.
Giáo dục đạo đức cho học sinh là một công việc giáo dục đặc
biệt, chuyên biệt có tính quy luật riêng đòi hỏi thời gian và phương pháp tác
động nhất định đến ý thức, tính cách và hành vi của các em, nhất là học sinh
lứa tuổi đang học THPT. Mỗi học sinh là một cá nhân cụ thể, sinh động, có cuộc
sống riêng trong một hoàn cảnh riêng, tính cách riêng. Việc tác động trực tiếp
đến thế giới tinh thần của học sinh đến ý nghĩ, tình cảm của các em nhằm mục
đích thúc đẩy các em suy nghĩ và hành động đúng đắn, giúp các em tự tin hơn vào
bản thân mình. Đây là một công việc cực kỳ khó khăn đòi hỏi người giáo viên chủ
nhiệm phải kiên trì, tỉ mỉ, nhẫn nại, người thầy không chỉ có “tâm” mà còn phải
có sự tinh tế, khéo léo, có nghệ thuật để ứng xử cho phù hợp. Người giáo viên
chủ nhiệm sẽ là người hướng dẫn đắc lực có uy tín, là người có lòng yêu thương
học sinh, lòng nhân hậu cao cả và năng lực truyền cảm hứng vào thế giới tâm hồn
của học sinh. Để học sinh phát triển toàn diện ta cần phải kết hợp nhiều phương
pháp giáo dục.
Trên thực tế mỗi giáo viên chủ nhiệm
muốn làm tốt vai trò của mình đều có nhưng phương pháp, những cách giáo dục
riêng. Dù với phương pháp nào đi nữa thì
mục đích chung của chúng ta đó là giúp học sinh hoàn thiện bản thân,
định hướng giúp các em lường trước những khó khăn, thuận lợi, vạch ra những dự
định để tự hoàn thiện mình về mọi mặt. Là giáo viên chủ nhiệm ta phải làm gì để
các em yêu thích đến trường, tập trung vào học tập cũng như phát triển nhân
cách trong khi những ảnh hưởng tiêu cực của xã hội đang từng ngày, từng giờ tác
động vào trường học? Đó là những băn khoăn suy nghĩ của tôi trong mười năm làm công
tác chủ nhiệm, bởi vậy tôi luôn suy nghĩ, tìm tòi, nhiều phương pháp mới để
giáo dục, quản lí lớp chủ nhiệm một cách hiệu quả nhất. Và những gì tôi tìm tòi,
nghiên cứu và vận dụng thành công sẽ được trình bày trong đề tài này: “Một số biện pháp góp phần giáo dục đạo đức
học sinh ở trường THPT hiện nay”.
I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
* Mục
tiêu:
Mục tiêu của đề tài này là làm rõ vai trò và ý nghĩa của giáo dục đạo đức
đối với sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh trong điều kiện
đổi mới, nêu ra những định hướng và giải pháp
bảo đảm nâng cao chất lượng đạo đức cho học sinh nhằm đáp ứng
yêu cầu xây dựng con người Việt Nam phát
triển toàn diện trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.
* Nhiệm vụ của đề tài:
Thực hiện đề tài “ Một số biện pháp góp phần
giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT hiện nay” mục đích là giáo dục đạo
đức cho học sinh trong trường phổ thông trước những nhân tố tác động tới quá
trình hình thành đạo đức cho học sinh
trong điều kiện đổi mới.
Nghiên cứu về phong
trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” chính là cụ thể
hoá phong trào thi đua “Dạy tốt - Học tốt” trong giai đoạn hiện nay, là giải pháp đột phá để
nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt là giáo dục đạo đức cho học
sinh. Xây dựng mối quan hệ thân thiện giữa học sinh và thầy, cô giáo là tạo sự
gắn kết giữa học sinh, thầy cô giáo, gia đình, nhà trường, làm giảm đi những vấn
đề bức xúc đang diễn ra hằng ngày trên lớp học.
Bên cạnh đó đánh
giá thực trạng giáo dục đạo đức trong trường THPT Quang Trung. Đồng thời đề xuất
những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục đạo
đức cho học sinh phổ thông, phù hợp với
hoàn cảnh và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Từ đó rút
ra bài học kinh nghiệm cho bản thân nhằm phục vụ mục tiêu giáo dưỡng học sinh tại
đơn vị công tác.
I.3. Đối tượng nghiên cứu.
Đề tài nghiên cứu của tôi đưa ra các biện pháp góp phần giáo dục
đạo đức học sinh và được vận dụng thực tế vào công tác chủ nhiệm đối với học
sinh ở trường THPT Quang Trung trong những
năm học gần đây nhất .
I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.
Đề tài nghiên cứu của tôi được trải nghiệm qua thực tế chủ nhiệm
với học sinh THPT Quang Trung từ năm 2012 – 2015. Do điều kiện và thời gian
nghiên cứu có hạn, nên đề tài của tôi chỉ tập trung nghiên cứu một nội dung nhỏ
trong công tác giáo dục quản lí học sinh đó là: Một số biện pháp góp phần giáo
dục đạo đức học sinh ở trường THPT hiện nay.
I.5. Phương pháp nghiên cứu:
Để giáo dục đạo đức học sinh có hiệu quả tôi kết hợp sử dụng một
số phương pháp nghiên cứu chủ đạo sau để hoàn thiện đề tài.
-
Phương
pháp nghiên cứu lí luận
Trên cơ sở lý luận
về mục tiêu của luật giáo dục năm 2005, những kiến thức về tâm lý, giáo dục học
và những quan điểm đường lối của Đảng, các văn bản hướng dẫn, chỉ thị của cấp
trên, thông tư 58 của Bộ giáo dục và Đào tạo về đánh giá xếp loại, khen thưởng
và kỷ luật học sinh, điều lệ trường trung học...
-
Phương
pháp thuyết phục
Là những phương pháp tác động vào lý trí tình cảm của học sinh để xây dựng những niềm tin đạo đức cho học sinh.
-
Phương
pháp rèn luyện ý thức đạo đức:
Là những phương
pháp tổ chức cho học sinh hoạt động để rèn luyện cho các em những thói quen đạo
đức, thể hiện được nhận thức và tình cảm đạo đức của các em thành hành động thực
tế. Từ ý thức đạo đức đến thói quen đạo đức.
Rèn luyện ý thức đạo
đức thông qua các phong trào thi đua trong nhà trường là biện pháp tác động tâm
lý rất quan trọng nhằm thúc đẩy các động cơ kích thích bên trong của học sinh,
làm cho các em phấn đấu vươn lên trở thành người có đạo đức tốt như phong trào
đăng ký tuần học tốt, tháng học tôt, các phong trào đền ơn đáp nghĩa...
-
Phương
pháp động viên thúc đẩy chỉ rõ đúng sai:
Là phương pháp dùng
những tác động có tính chất “ cưỡng bách đạo đức bên ngoài ” để điều chỉnh,
khuyến khích những “ động cơ kích thích bên trong” của học sinh nhằm xây dựng đạo
đức cho học sinh.
-
Phương
pháp nêu gương:
Phương pháp này rất
quan trọng trong việc giáo dục đạo đức và hình thành nhân cách cho học sinh. Đặc
biệt là giáo viên chúng ta cần phải gương mẫu trong mọi hoạt động để xứng đáng
là “Tấm gương đạo đức tự học và sáng tạo” cho học sinh noi theo.
-
Phương
pháp quan sát.
Là phương pháp mà
giáo viên sử dụng các giác quan để trực tiếp quan sát học sinh thông qua các hoạt
động học tập, vui chơi, giải trí… từ đó hiểu và nắm bắt được đặc điểm, khả
năng, tính cách cụ thể của từng học sinh.
II. PHẦN NỘI DUNG.
II.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn
của vấn đề nghiên cứu
* Cơ sở lý luận
Trường
học là nơi cho mỗi học sinh học tập và rèn luyện. Trong nhà trường, học sinh cần
phải tiếp thu những tri thức khoa học một cách có hệ thống, những kỹ năng, kỹ xảo
cần thiết để hình thành và phát triển những phẩm chất tốt đẹp ban đầu của con
người mới.
Môi
trường giáo dục luôn có tác động rất lớn đến sự hình thành và phát triển nhân
cách con người thông qua các mối quan hệ xã hội đa dạng. Trường học thân thiện, học
sinh tích cực chính là dạy và học có chất lượng, thầy cô phát huy tính chủ động,
sáng tạo để đổi mới phương pháp dạy - học trong điều kiện hội nhập quốc tế. Học
sinh tích cực, chủ động trong học tập, vui chơi, chăm sóc các di tích lịch sử
văn hoá và tham gia các hoạt động xã hội, tăng cường giáo dục kỹ năng sống làm cầu nối giữa lý luận và thực tiễn, để thầy và trò
trong nhà trường hài hoà hơn trong mối quan hệ thân thiện, tích cực thi đua
cùng tiến bộ. Hòa theo không khí thi đua dạy và học chung khắp cả nước về việc
thực hiện các văn bản luật, Nghị quyết của Đảng, văn bản hướng dẫn chỉ đạo của
cấp trên:
Kế hoạch 307/KH-BGD ĐT ngày 22 tháng 7 năm 2008 của Bộ
Giáo dục và Đào tạo về phát triển phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện,
học sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008-2013.
Luật giáo dục năm
2005 (Điêu 27) Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn
diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản…
Nhiệm vụ, quyền hạn
của giáo viên trường trung học (Điều 31, Điều 32) trích Điều Lệ trường THCS,
THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học.
Quyền, nhiệm vụ của học sinh, Hành vi ngôn ngữ
ứng xử trang phục học sinh, các hành vi học sinh không được làm...( Điều
38,39,40,41,42) trích Điều Lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp
học.
Nghị quyết Đại hội lần thứ X của Đảng đã chỉ
rõ: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị nhân cách con người Việt Nam…bồi dưỡng các
giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống,
lối sống, năng lực, trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”.
Đặc biệt nữa đó là
thực hiện hướng dẫn của ngành về việc viết sáng kiến kinh nghiệm, tiếp tục “Học
tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” ở trường THPT Quang Trung từ nhiều năm nay.
* Cơ
sở thực tiễn
Nhiệm vụ của giáo viên là giảng dạy, dạy cho học
sinh biết lĩnh hội tri thức và thông qua dạy chữ để dạy người. Đặc biệt phải dạy
cho học sinh biết cách làm người có ích cho xã hội. Tuy nhiên trên thực tế vẫn
còn một số giáo viên chưa thật sự quan tâm đến giáo dục đạo đức cho học sinh,
còn thờ ơ vô trách nhiệm khi thấy học sinh có dấu hiệu vi phạm đạo đức.
Một số giáo viên chủ
nhiệm chưa coi trọng công tác giáo dục tuyên truyền, học tập Điều lệ cũng như nội
quy cho học sinh một cách thường xuyên.
Chưa phối hợp chặt
chẽ ba môi trường trong công tác giáo dục đạo đức học sinh đó là môi trường Gia
đình - Nhà trường - Xã hội.
Giáo viên chủ nhiệm
chưa phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên bộ môn và các đoàn thể trong nhà trường,
đặc biệt là tổ giám thị.
Vì vậy mà kết quả của
việc giáo dục và rèn luyện của học sinh trong trường học chưa cao.
II.2. Thực
trạng
Trường Trung học phổ
thông Quang Trung nằm trên km14 dọc theo Quốc lộ 26, trường hiện nay có 29 lớp
học với hơn 1.000 học sinh. Có 6 lớp khoa học tự nhiên còn lại là ban cơ bản,
vì thế phần đa học sinh có chất lượng đầu vào thấp nên khó khăn trong việc cải
thiện chất lượng văn hóa. Tư tưởng học để thi cử và lấy điểm chứ không phải học
để nắm vững kiến thức nên học sinh thường học tủ, học vẹt và học lệch môn.
Đạo đức là gốc của
mỗi con người, mỗi cá nhân, song hiện nay tình trạng đạo đức học sinh trong nhà
trường khắp nơi trên cả nước ngày càng xuống cấp trầm trọng. Vừa qua dư luận xã
hội rất phẫn nộ về câu chuyện 1 nữ sinh học sinh lớp 7 ở Trà Vinh bị các bạn
đánh hội đồng và biện pháp đuổi học 1 tuần cho những em đánh bạn, cảnh cáo đối
với những em quay clip… Còn nhiều câu chuyện bạo lực học đường khác trong cả nước
nữa, tất cả đang gióng lên hồi chuông báo động sự suy thoái về đạo đức của một
bộ phận giớ trẻ hiện nay. Riêng trường THPT Quang Trung nói chung và các lớp
tôi chủ nhiệm nói riêng, tình trạng này chưa đến mức nghiêm trọng song số học sinh vi phạm đạo đức có chiều hướng
gia tăng. Sự xuống cấp về mặt đạo đức, về ý thức học tập của một bộ phận học sinh đã phần nào làm cho mục
tiêu phát triển toàn diện con người bị ảnh hưởng rất nhiều.
Qua nhiều năm làm
công tác chủ nhiệm, tôi theo dõi và nhận thấy hạnh kiểm của các lớp mà tôi làm
chủ nhiệm không được cao cụ thể :
|
Stt |
Năm học |
Lớp |
Sỉ số |
Tốt |
Khá |
TB |
Yếu |
||||
|
SL |
TL% |
SL |
TL% |
SL |
TL% |
SL |
TL% |
||||
|
1 |
2007-2008 |
10b6 |
42 |
6 |
14.3 |
27 |
64.3 |
7 |
16.7 |
2 |
4.7 |
|
2 |
2010-2011 |
10b4 |
40 |
7 |
17.5 |
25 |
62.5 |
6 |
15 |
2 |
5 |
|
3 |
2011-2012 |
11b4 |
39 |
9 |
23.1 |
24 |
61.5 |
5 |
12.8 |
1 |
2.6 |
Những
số liệu ở bảng trên cho thấy:
-
Tỷ lệ đạt hạnh kiểm
tốt chưa nhiều
-
Vẫn còn học sinh xếp
loại hạnh kiểm trung bình và hạnh kiểm yếu
Như vậy qua những
năm làm công tác chủ nhiệm với phương pháp cũ, kết quả cho thấy những
em có nhận thức đúng, thực hiện đầy đủ nhiệm vụ học sinh, có ý thức trách nhiệm
cao, không đồng tình và đấu tranh với những biểu hiện sai trái còn thấp.
II.2.1.
Thuận lợi - khó khăn:
* Thuận Lợi:
-
Dưới sự
lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, ngành Giáo dục - đào tạo, được sự quan tâm của
lãnh đạo trường THPT Quang Trung, đã phổ biến
tuyên truyền rộng rải cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh”, phong trào thi đua “Xây dựng trường học
thân thiện, học sinh tích cực”,… đến từng giáo viên và từng em học sinh trong trường, đồng thời đã vạch ra
chương trình hành động để tất cả cán bộ giáo viên công nhân viên và học sinh thực
hiện.
-
Đa số
giáo viên của trường có tinh thần trách nhiệm cao, đồng nghiệp giúp đỡ hổ trợ
nhau trong công tác, có điều kiện làm việc tương đối ổn định, giáo viên được bồi
dưỡng chuyên môn thường xuyên theo chương trình cải cách, đổi mới.
-
Bản
thân tôi là một giáo viên chủ nhiệm thường xuyên và lâu năm nên ít nhiều cũng
có kinh nghiệm về công tác giáo dục và quản lí học sinh.
-
Giữa
giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh học sinh và các đoàn thể trong nhà trường luôn
phối hợp chặt chẽ trong công tác giáo dục, quản lí học sinh.
* Khó khăn
-
Đa số học sinh có hoàn cảnh khó khăn, nhà lại ở xa trường nên đi
lại gặp rất nhiều trở ngại.
-
Một số học sinh thiếu thốn
tình cảm của cha, mẹ, một số em thì cha mẹ ít quan tâm, cha hay rượu chè về nhà
chửi bới đánh đập, thậm chí bắt các em phải nghỉ học ở nhà.
-
Trong
nhà trường phổ thông số học sinh vi phạm đạo đức có chiều hướng gia tăng, tình trạng
học sinh kết thành băng nhóm trong trường học đáng được báo động.
-
Do hoàn
cảnh gia đình và một số ít học sinh nhận thức còn hạn chế làm ảnh hưởng đến sự
hình thành và phát triển nhân cách của học sinh.
-
Một số
phụ huynh học sinh chưa thực sự quan tâm đến giáo dục con em, còn nuông chiều
phó mặc cho nhà trường, thậm chí có phụ huynh còn bất lực trước con cái.
-
Trong
quá trình thực hiện, có lúc sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các tổ chức, cá nhân
trong và ngoài nhà trường là trở ngại hạn chế chất lượng giáo dục đạo đức học
sinh.
II.2.2. Thành công và hạn chế:
*Thành công:
Trong nhiều năm làm công tác chủ nhiệm bản thân tôi mặc
dù chưa phải là một giáo viên chủ nhiệm thật xuất sắc, song tôi đã đạt được những
thành công đáng kể. Lớp tôi chủ nhiệm trong những năm gần đây đạt nhiều thành
tích trong thi đua: Tập thể có nhiều thành tích trong phong trào nuôi heo đất,
đền ơn đáp nghĩa, đạt nhiều tuần học tốt, tháng học tốt, luôn đạt loại A xếp loại
cuối kỳ, cuối năm…
Tỷ lệ học sinh yếu kém giảm dần, đạo đức của học sinh được
cải thiện, học sinh biết đoàn kết yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau, tạo mối quan hệ
thân thiện giữa hoc sinh với học sinh, giữa học sinh với thầy - cô giáo.
Đặc biệt trong nhiều năm làm công tác chủ nhiệm không có
học sinh bị kỷ luật vì đánh nhau, học sinh vi phạm luật giao thông trong 2 năm
gần đây là không có, số học sinh bỏ học giữa chừng rất ít và năm nay không có học
sinh nào bỏ học.
* Hạn chế:
Mới chỉ vận dụng trong lớp chủ nhiệm nhưng chưa áp dụng rộng
rải trong trường học.
II.2.3. Mặt mạnh – mặt yếu:
* Mặt mạnh:
+ Về phía học sinh:
có chiều hướng phát triển tốt về mặt tình cảm ý thức đạo đức, các em rèn luyện được
kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự nhận thức đúng sai, tự hiểu và vận dụng được một
số kiến thức vào trong cuộc sống hàng ngày, không có học sinh vi phạm nghiêm trọng
về đạo đức.
+ Về
phía giáo viên: Để giáo dục đạo đức
học sinh đạt kết quả tốt người giáo viên chủ nhiệm phải nâng cao trình độ
chuyên môn, nghiệp vụ, luôn là tấm gương sáng cho học sinh học tập noi theo.
Giáo viên phải biết kết hợp các phương pháp giáo dục một cách biện chứng phù hợp
với từng điều, kiện hoàn cảnh, tính cách của từng học sinh mới đạt kết quả cao.
* Mặt yếu:
Trong quá trình
quản lí giáo dục học sinh nếu giáo viên sử dụng các phương pháp không phù hợp với
từng đối tượng học sinh, áp dụng một cách rập khuôn, máy móc không những không
mang lại kết quả mà còn phản tác dụng.
II.2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động.
* Về phía học sinh:
Các em chưa thực sự coi lớp học là “Nhà” của mình, chưa gắn
bó, đoàn kết với các bạn trong lớp, chưa xác định được động cơ
học tập đúng đắn. Những em hạnh kiểm trung bình, yếu là những em còn tham gia
đánh nhau, cúp tiết, vi phạm nội quy của trường, lớp. Các em dành nhiều thời
gian cho việc chơi bời (game, facebook…) nhiều hơn là học tập và rèn luyện.
*Về phía giáo viên:
- Giáo
viên chủ nhiệm: Một số giáo viên chủ
nhiệm chưa thực sự quan tâm đến học sinh, khi giao tiếp với các em chưa thể hiện
được lòng nhiệt huyết và sự say mê của mình nên học sinh không phục, không nghe
lời và không hợp tác với cô giáo chủ nhiệm.
- Về phía giáo viên bộ môn: Một số giáo viên bộ môn chưa nhiệt tình,
chưa thể hiện trách nhiệm của mình trong việc “Thông
qua dạy chữ để dạy người”. Không ít giáo viên day bộ môn còn tư tưởng “giáo dục
ý thức đạo đức học sinh” là việc của giáo viên chủ nhiệm. Thậm chí một số giáo
viên bộ môn còn sử dụng những nguyên tắc cứng nhắc khi giáo dục học sinh, đôi
lúc giáo viên bộ môn còn áp đặt một cách máy móc quan điểm, cách nhìn nhận, xử
lí của mình đối với học sinh. Thậm chí vì nóng giận mà giáo viên bộ môn còn sử
dụng những lời lẽ thiếu tôn trọng, xúc phạm đến nhân cách và lòng tự trọng còn
non nớt của các em gây ra sự bướng bĩnh, chống đối, vô lễ…
Trước tình hình nêu trên, tôi nhận thấy rằng cần phải có
những giải pháp để hạn chế, khắc phục tình trạng đó, góp phần cải thiện quan hệ thầy – trò, trò - trò, giúp các
em yêu trường, yêu lớp hơn, gắn bó với bạn bè, cùng nhau vui chơi học tập, rèn
luyện để tránh xa cái ác, cái xấu đang ở rất gần các em. Làm sao để thầy cô
giáo chủ nhiệm chính là niềm tin, chỗ dựa tinh thần cho học sinh, giúp các em
trở về đúng nghĩa là một học sinh bình thường, trở về với sự hồn nhiên vô tư của
tuổi học trò.
II.3. Giải pháp, biện pháp.
II.3.1.
Mục tiêu của các giải pháp, biện pháp.
Từ khi Bộ giáo dục
phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
Cụ thể là “Xây dựng thầy – trò thân thiện” tôi nhận thấy đây là một phong trào
rất kịp thời và ý nghĩa hiện nay. Bởi đây là thời kỳ đất nước đang trong giai
đoạn mở cửa hội nhập với sự phát triển về kinh tế - xã hội, sự bùng nổ về khoa
học- công nghệ thông tin…Nó ảnh hưởng đến lối sống cũng như đạo đức của không
nhỏ một bộ phận giới trẻ, đặc biệt là học sinh –sinh viên. Vì vậy “Giáo dục đạo
đức học sinh” là mục tiêu cần đạt được trong
công tác chủ nhiệm. Tuy nhiên để đạt được mục tiêu đó không phải dễ, đòi
hỏi người làm công tác chủ nhiệm phải đưa ra được nhiều phương pháp và cách giải
quyết phù hợp với đặc điểm tình hình của từng đối tượng học sinh ở từng giai đoạn,
từng khu vực khác nhau. Từ việc tìm hiểu tình hình, sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho
từng học sinh cho đến việc xây dựng lớp tự quản tốt, đội ngũ ban cán sự lớp có
chất lượng, hiệu quả, đảm bảo hình thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh. Tuy
nhiên để cảm hóa và giáo dục đạo đức học sinh có hiệu quả thì giáo viên chủ nhiệm
phải luôn quan tâm đến các em bằng cả tấm lòng và sự say mê nhiệt huyết của
mình.
II.3.2. Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp, biện
pháp
* Nội dung
Từ cuộc vận động “Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực”
trong đó “Xây dựng thầy – trò thân thiện” của Bộ giáo dục và Đào tạo, với cương
vị là một người làm công tác giáo dục tôi thấy cuộc vận động này sẽ không thể
thành công nếu chúng ta không chú trọng giáo dục đạo đức cho học sinh. Dựa vào
thực tiễn của trường THPT Quang Trung và tình hình cụ thể của lớp mình chủ nhiệm,
tôi nhận thấy những nội dung cần được quan tâm, xây dựng để góp phần giáo dục
đạo đức học sinh:
-
Tìm hiểu tình hình và sắp chỗ ngồi hợp lí
cho học sinh.
-
Xây dựng tập thể lớp tự quản, ban cán sự
lớp có năng lực và ý thức trách nhiệm.
-
Hình thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh.
-
Giáo viên chủ nhiệm luôn quan tâm đến các
em bằng cả tấm lòng và sự say mê nhiệt huyết của mình.
Đây là những nội
dung rất cơ bản mà tôi cho rằng nó mang hiệu quả cao trong giáo dục đạo đức học
sinh.
* Cách thức thực hiện các giải pháp và biện pháp.
Từ những nội dung
trên, qua thực tế làm công tác chủ nhiệm
giáo dục đạo đức học sinh tôi đã vận dụng cụ thể vào lớp chủ nhiệm của mình như
sau:
II.3.2.1.Tìm hiểu
tình hình và sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho
học sinh.
Tìm hiểu đặc điểm tình hình học sinh.
Để gây được ấn tượng
tốt, tự tin, vui vẻ, thoải mái cho học sinh trong buổi đầu gặp mặt, giáo viên
không đơn thuần chỉ lên nhận lớp là xong, mà giáo viên chủ nhiêm phải làm sao để
cho học sinh cảm thấy yên tâm khi đến với một môi trường với, thầy cô, bạn bè…
mọi thứ đều mới. Nhiệm vụ của một giáo viên là phải làm sao để học sinh ngày đầu
tiên đến trương đã cảm nhận được tinh thần “Trường học thân thiện, học sinh
tích cưc”. Đó là cơ sở để giáo dục đạo đức học sinh đạt hiệu quả.
Cách thức tiến hành:
Mỗi khi được phân công và nhận danh sách học
sinh lớp chủ nhiệm, tôi thường đọc đi, đọc lại danh sách nhiều lần để có thể nhớ
được hầu hết tên học sinh của mình trước khi gặp mặt. Điều đó sẽ làm cho học
sinh cảm thấy bất ngờ và thú vị.
Ví dụ: Ngay buổi đầu tiên gặp mặt không cần
nhìn vào danh sách tôi đã gọi chính xác họ, tên của một số em điều này sẽ làm
cho các em thấy vui. Các em sẽ có cảm
giác gần gũi ngay từ lần găp đầu tiên khi các em vừa mới bước chân vào môi trường
xa lạ. Đồng thời các em sẽ rất tò mò, vì sao chưa bao giờ gặp mà cô có thể biết
được họ, tên của mình.
Việc tiếp theo tôi
bắt đầu điều tra để tìm hiểu tình hình chung của học sinh thông qua hồ sơ, học
bạ và các mối quan hệ của học sinh để nắm được một cách khái quát tình về học lực,
đạo đức, điều kiện, hoàn cảnh, khả năng của các em, từ đó có biện pháp giáo dục,
xử lí kịp thời phù hợp đối với mỗi học sinh.
Buổi đầu sau khi
đón nhận học sinh sau màn chào hỏi làm quen, tôi hướng dẫn và quán triệt cho các em vệ sinh lớp học sạch
sẽ, bàn ghế gọn gàng, ngăn nắp, mỗi học sinh phải biết giữ gìn vệ sinh sạch đẹp,
không viết bậy vẽ bậy lên bàn, ghế, tường, sàn nhà…luôn giữ cho lớp học trường
học sạch sẽ thoáng mát, trong lành. Theo tinh thần ông bà ta đã dạy : “Nhà sạch
thì mát, bát sạch ngon cơm”. Đồng thời hướng dẫn các em thường xuyên chăm sóc
cây xanh, cây cảnh, cây bóng mát, bảo vệ cơ sở vật chất, sử dụng an toàn và tiết
kiệm điện nước. Có như vậy khi đến lớp cả thầy và trò mới thấy thoải mái, dễ chịu,
từ đó việc dạy và học sẽ đạt hiệu quả cao hơn. Góp phần xây dự thành công “Trường
học thân thiện, học sinh tích cực”.
Sắp xếp chỗ ngồi hợp lí cho học sinh.
Công việc tiếp theo
đó là sắp xếp chỗ ngồi cho học sinh, việc này tưởng chừng đơn giản nhưng nó lại
rất quan trọng đối với sự tiến bộ của mỗi học sinh và của cả tập thể lớp. Điều
này đòi hỏi kỹ năng quan sát, phân tích, đánh giá học sinh. Việc sắp xếp chỗ ngồi
hợp lí sẽ đem lại thành công rất lớn trong việc giáo dục và quản lí học sinh.
Cách thức tiến hành:
Biết học sinh muốn
tự quyết định chỗ ngồi cho mình nên trong hai tuần đầu tôi luôn để học sinh tự
chọn chỗ ngồi. Theo lẽ tự nhiên các em thân nhau, hợp nhau hay chơi với nhau,
các em học sinh dân tộc thiểu số thì thích ngồi gần nhau. Đặc biệt những em có
cá tính, hay nghịch ngợm, quậy phá lại thích tập hợp lại một chỗ. Mặc dù tôi biết
tình hình này không ổn, nhưng tôi vẫn cố ý để như vậy cho các em cảm thấy mình
có thể tự quyết và cô cũng không phải là người áp đặt. Vì tôi biết nếu mình khi
chưa nắm được đặc điểm của các em mà đã cố ý sắp chỗ ngồi thì sẽ không hợp lí,
không có kết quả. Hơn nữa học sinh sẽ không phục, thậm chí nhiều em còn tỏ ra
chống đối không nghe theo.Tôi cố tình để cho các em tự do sau hai tuần quan
sát, tìm hiểu, nhận định, đánh giá tôi đã chỉ ra cho các em thấy chỗ được và chỗ
chưa được của việc tự do lựa chọn chỗ ngồi mà không có sự hướng dẫn sắp xếp của
cô. Đương nhiên đến lúc đó các em phần lớn sẽ nghe theo sự sắp xếp của tôi. Trước
đây tôi hay xếp học sinh yếu ngồi riêng phía trước, học sinh khá giỏi ngồi
riêng phía sau vì nghĩ nếu ngồi chung vậy học sinh yếu sẽ sao chép bài của học sinh
khá giỏi, nhưng cách làm này không hiệu quả. Những năm gần đây khi xếp chỗ ngồi
cho học sinh tôi thường ưu tiên cho những em nhỏ bé, khả năng quan sát kém ngồi
những bàn đầu và sắp xếp đều những học sinh nam, nữ, học sinh dân tộc kinh, học
sinh dân tộc thiểu số, học sinh yếu kém, khá giỏi ngồi xen lẫn với nhau. Một mặt
để các em khá giỏi có thể kèm hướng dẫn các em yếu kém, mặt khác để các em hòa
đồng, đoàn kết với nhau hơn và các em sẽ không mặc cảm khi bị tách riêng ra. Một tập thể đoàn kết
giúp phong trào học tập và nề nếp đi lên là tiền đề cho việc giáo dục đạo đức học
sinh.
II.3.2.2.Xây dựng
tập thể lớp tự quản, ban cán sự lớp có năng lực và ý thức trách nhiệm.
GVCN là cố vấn tổ chức hoạt động tự
quản của tập thể lớp, không làm thay học sinh. Muốn vậy, GVCN phải xây dựng
được ban cán sự lớp năng nổ, nhiệt tình thì công việc tự quản của học sinh mới
có hiệu quả. Vai trò cố vấn của GVCN có ý nghĩa giáo dục quan trọng trong việc
điều chỉnh, thay đổi nhận thức, tình cảm, thói quen, niềm tin, hứng thú và
hành vi của học sinh cũng như phát huy các nhân tố tích cực trong lớp để
xây dựng tập thể lớp tốt.
Cách thức tiến hành:
+ Bầu ban cán sự lớp.
Sau nhiều năm làm
công tác chủ nhiệm tôi nhận thấy để chọn được một ban cán sự lớp tốt, đặc biệt
là chọn đươc một lớp trưởng có năng lực không nhất thiết phải chọn một học sinh
khá, giỏi. Yếu tố quan trọng nhất của một lớp trưởng phải là học sinh gương mẫu,
năng động, chủ động trong các công việc, tập hợp được các bạn cùng tích cực
tham gia vào các hoạt động tập thể và đặc biệt là phải biết cách quan tâm đến bạn
bè, được các bạn tín nhiệm nể phục, có tầm ảnh hưởng đến các bạn học sinh.
Ngay từ đầu khi nhận
lớp tôi thường quan sát học sinh của mình rất kỹ trong mọi hoạt động và khi đã
ngắm được một đội ngũ ban cán sự ưng ý. Tôi không vội áp đặt chỉ định ngay các
em mà tôi sẽ gặp riêng các em để tâm sự, trao đổi, thậm chí là “nhờ vả” cùng
giúp cô đưa lớp tiến bộ đi lên. Tồi đề nghị các em đứng ra ứng cử vào đội ngũ
ban cán sự lớp và tất nhiên với sự ủng hộ, hướng dẫn của tôi hầu hết các em học
sinh đều tán thành. Với cách làm này trong những năm gần đây, cụ thể trong hai
năm nay tôi đã chọn được một ban cán sự quản lí lớp tốt. Nhờ đó đã làm cho lớp
tiến bộ hơn rất nhiều về mọi mặt đặc biệt là sự tiến bộ hẳn về học tập cũng như
rèn luyện đạo đức.
+ Phân công nhiệm vụ
cho từng thành vên trong ban cán sự lớp.
+ Thường xuyên đôn
đốc nhắc nhỡ và kiểm tra việc học sinh thực nhiệm vụ được giao.
+ Tập cho tất cả
các thành viên trong lớp làm quản lý lớp, để xây dựng cho các em tinh thần
trách nhiệm, biết quan tâm đến công việc chung trong lớp bằng cách hỏi tình
hình lớp vào các buổi học bất kỳ em nào cũng phải trả lời được.
+ Xây dựng tinh thần
học tập cho các em chúng ta cần phải quan tâm kiểm tra sự chuẩn bị bài củ và mới
trong giờ sinh hoạt đầu giờ nếu em nào chưa thực hiện tốt cần phải nhắc nhở động
viên kịp thời (tránh trường hợp trách mắng và phạt các em) để các em cố gắng
nhiều hơn trong học tập, cần phân công những học sinh học khá trong lớp kèm cặp
giúp đỡ học sinh yếu và giáo viên luôn đôn đốc kiểm tra đừng bao giờ tiết kiệm
lời khen ngợi các em vì chính đây là vũ khí sắc bén động viên các em cầu tiến.
+ Cuối tuần ban cán
sự lớp phải tổng kết mọi hoạt động của lớp, báo cáo trong giờ sinh hoạt lớp để
khen ngợi những học sinh thực hiện tốt nhiệm vụ trong tuần và phê bình những học
sinh chưa thực hiện nghiêm túc nhiệm vụ.
Đương nhiên để đội
ngũ ban cán sự lớp chủ động quản lí lớp một cách hiệu quả thì giáo viên chủ nhiệm
phải hướng dẫn, khích lệ, động viên để các em phát huy tối đa tinh thần “Học
sinh tích cực”.
II.3.2.3.Hình
thành nề nếp nghiêm túc cho học sinh.
Để hình thành nề nếp
nghiêm túc cho học sinh là một việc rất quan trọng. Tuy nhiên đây là việc không
hề dễ và cũng không thể thành công trong một sớm một chiều. Điều đó đòi hỏi người
giáo viên phải có một tinh thần và ý chí cao và rất bền bỉ với những phương
pháp và biện pháp phù hợp như là mềm dẻo, linh hoạt theo kiểu: “lạt mềm buộc chặt”
“mưa dầm thấm lâu”, “Có công mài sắt có ngày nên kim”…
Cách thức tiến hành:
Trước đây mỗi khi
nhận lớp chủ nhiệm mới, tôi thường đưa các em vào khuôn khổ ngay lập tức với những
nội quy và quy định thật nghiêm khắc. Tuy nhiên cách làm này không có hiệu quả,
thậm chí nhiều em còn tỏ thái độ chống đối ra mặt. Nhưng sau khi nghiên cứu kỹ
tâm lý lứa tuổi học sinh THPT, tôi đã phần nào hiểu được ở lứa tuổi này các em
thích làm người lớn, thích thể hiện và muốn khẳng định mình trong mắt cha mẹ,
thầy cô, bạn bè và những người xung quanh. Vì vậy tôi không vội vàng đưa các em
vào khuôn khổ ngay, mà tôi cho các em có thời gian thích nghi với môi trường mới.
Các em tự do thể hiện và khẳng định mình, các em cứ mặc nhiên trổ hết khả năng
của mình, còn tôi cứ bình tĩnh quan sát. Sau 2 tuần lễ khi đã ít nhiều hiểu được
các em, thấy được phần nào khả năng của từng em mới từ từ đi vào ổn định lớp.
Phải cho các em học
quyền và nghĩa vụ, cá hành vi học sinh không được làm, khen thưởng, kỷ luật
(Trích Điều lệ trường Trung học Ban hành kèm theo thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT
ngày 28/3/2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), nội quy của trường THPT
Quang Trung, hướng dẫn cho các em tự xây dựng nội quy của lớp học, có như vậy
các em mới dễ nhớ và dễ thực hiện.
Mỗi ngày, tôi bỏ ra ít nhất 5-10 phút để tiếp xúc với các
em, để nói chuyện, tìm hiểu, trao đổi tư tưởng và tâm tình
của các em. Giờ thuận tiện nhất là các buổi 15 phút đầu giờ, tiết sinh hoạt chủ
nhiệm… Tôi lắng nghe các em nói, khuyến khích các em bày tỏ những điều các em
nghĩ trong đầu, chứ không phải bắt các
em chỉ nghe mình nói thôi. Đồng thời phải biết phản ứng kịp thời và thích hợp
với những gì các em biểu lộ: Vui buồn, ngạc nhiên, sửa sai, bất đồng, tán
thành, khuyến khích… Phải luôn luôn nắm bắt được tư tưởng và ý muốn của cac em.
Phải tập trò chuyện với các em như bạn bè nhằm có thể nắm bắt được sự thay đổi
về tâm lí của các em để kịp thời uốn nắn.
Ổn định nề nếp học
sinh trong từng tiết học là vấn đề rất quan trọng
Ví dụ như việc ổn định 10’ hoặc 15’ đầu giờ hoặc giờ ra
chơi đổi tiết, giáo viên chủ nhiệm quán triệt với học sinh: khi nghe trống vào
lớp tất cả các em phải vào lớp ổn định vị trí, không để các em đứng ở hành lang
hoặc cửa lớp chờ giáo viên đến mới chạy vào chỗ ngồi. Giáo viên nhận lớp phải
đứng nghiêm túc tránh tình trạng vừa đi vừa khua tay bảo các em ngồi xuống.
Việc này thể hiện tính nghiêm túc và sự tôn trọng nhau (Giáo viên có nhận lớp
nghiêm túc thì học sinh mới nghiêm túc chào giáo viên).
II.3.2.4.Giáo viên chủ nhiệm luôn quan tâm
đến các em bằng cả tấm lòng và sự say mê nhiệt huyết của mình
Trước hết
trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm tôi luôn thu hút và theo dõi sự chú ý lắng nghe
của học sinh.
Muốn thu hút và duy trì sự chú ý của học sinh đòi hỏi giáo
viên chủ nhiệm phải bắt đầu thật mạnh mẽ, kết thúc thật dứt khoát. Tôi muốn nắm
bắt sự tập trung chú ý của học sinh và duy trì nó bằng cách làm cho nội dung
cần trao đổi được thể hiện theo một cách thức dễ nhớ nhất từ ngữ đơn giản mộc
mạc. Điều đó làm tiền đề để thiết lập mối quan hệ với các em, tạo một cơ sở có
thực cho việc trao đổi. Hãy cuốn hút các em ngay từ những giây phút đầu tiên,
nói phải thật rõ ràng, súc tích và cuốn hút. Cần phải tránh sa vào tình trạng
nói lan man, thiếu mạch lạc. Thực hiện được điều này sẽ giúp cho buổi lên lớp
của giáo viên có một khởi đầu mạnh mẽ, đồng thời mang lại một phương hướng rõ
ràng. Muốn các em nghe lời hay thấm thía những điều ta nói thì không bao giờ ta
tự đề cao mình mà phải truyền cho các em bằng chính lòng say mê và nhiệt huyết
của mình đó chính là con đường đi đến trái tim gần nhất.
Cách thức tiến hành:
Tôi thường nói với các em rằng “Cô luôn có một tình yêu
vô bờ dành cho các em, cô luôn yêu thích công tác làm giáo viên chủ nhiệm, cô
luôn muốn làm thật tốt để đáp ứng sự kỳ vọng của các em đối với cô. Các em có
hợp tác với cô không? Chúng ta cùng làm tốt nhé!”… Để lời nói của mình có tác
dụng tới các em thì bản thân giáo viên
chủ nhiệm phải là người tận tụy với công việc, có tình yêu thương, có tấm lòng
độ lượng và bao dung đối với học sinh. Tuy nhiên lòng yêu thương ấy không thể
pha trộn với những nét uỷ mị, mềm yếu và thiếu sự đề ra yêu cầu nghiêm khắc đối
với các em. Tình cảm thầy – trò dần được hình thành, tạo điều kiện thuận lợi
cho những tâm sự những sẻ chia ... Khi đó những lời động viên, những định hướng
của giáo viên chủ nhiệm sẽ đạt hiệu quả cao. Chính tâm huyết và trách nhiệm sẽ
giúp cho giáo viên chủ nhiệm có được năng lực “cảm hoá” học sinh nói chung, học
sinh chưa ngoan nói riêng. Đó là năng lực gây ảnh hưởng trực tiếp của mình đến
học sinh về mặt tình cảm và ý chí. Tâm huyết và trách nhiệm nằm trong nhân cách
của người thầy giáo. Giáo viên chủ nhiệm phải dùng nhân cách của mình để tác
động vào học sinh, giáo dục các em nên người.
Hoạt động ngoài giờ lên lớp, ngoại khóa.
Thiết kế hoạt động
ngoài giờ lên lớp là một khâu rất quan trọng, thông qua đó rèn luyện cho các em
nhiều kỹ năng sống, giáo viên cũng kịp thời uốn nắn những thói quen không tốt của
các em. Bởi hoạt động ngoài giờ lên lớp, ngoại khóa là lúc học sinh thể hiện cá
tính, cũng như nhân cách của các em rất rõ dể dàng nhận thấy. Đây là cơ hội, là
thời điểm giáo viên chủ nhiệm hiểu rõ học sinh mình nhất, từ đó giúp giáo viên
chủ nhiệm dễ dàng định hướng và giáo dục học sinh thấu đáo hơn.
Việc chú trọng các
trò chơi dân gian và việc tìm hiểu, chăm sóc cây xanh, cây cảnh... Tất cả các họat
động đều phải có sự tham gia tích cực của giáo viên và học sinh theo phương
châm : Thầy luôn là người định hướng, là điểm tựa tinh thần, là trung tâm đoàn
kết. Trò là người thực hiện ý tưởng, tham gia hoàn thiện ý tưởng của thẩy và biến
ý tưởng của thầy trò thành hiện thực. Hoạt động ngoài giờ là cách tốt nhất để
giáo viên rèn luyện các kỉ năng sống, giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức lối
sống cho học sinh, giúp các em có kỉ năng sống hòa nhập trong cộng đồng một
cách tự nhiên, tự tin vào bản lĩnh cá nhân, đặc biệt đối với học sinh cá biệt,
học sinh yếu kém, học sinh có hoàn cảnh khó khăn hay học sinh là đồng bào thiểu
số. Thông qua các hoạt động này các em Cùng nhau học tập, cùng nhau sinh họat,
vui chơi lành mạnh, trong sáng, qua đó giúp các em có tinh thần tập thể, biết
tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau, cùng nhau bàn bạc để tìm ra các giải pháp, các
sáng kiến, để định hướng cho học sinh khả năng tự tổ chức các hoạt động tập thể
khi được giao phó. Qua các hoạt động giúp cho học sinh cách để cùng nhau sẽ
chia nỗi buồn khi chưa chiến thắng một cách tích cực, cùng nhau hưởng thụ
niềm vui của sự thành công mà không kiêu ngạo.
Giáo viên chủ nhiệm phải luôn gần gũi quan
tâm đến từng học sinh của mình.
Chỉ có sự quan tâm một tới học sinh bằng tất cả tấm lòng
của người thầy, gần gũi đông viên, coi các em như người thân của mình. Bằng tất
cả năng lực phẩm chất và nhân cách của một người thầy giáo chân chính chúng ta
mới có thể cảm hóa được các em, làm cho các em từ từ nhận ra cái đúng,cái sai,
cái tốt đẹp của tình người. Từ đó góp phần giáo dục đạo đức học sinh một cách
hiệu quả.
Cách thức thực hiện:
Có những em hay mặc cảm bản thân, hoặc tiếp thu một vấn đề nào đó không
dễ dàng nên rất ngại tham gia công việc chung của tập thể; có những em lại hay
phá ngang kế hoạch hoạt động của lớp, làm cho hiệu quả công việc không cao trên
các mặt giáo dục. Với những em này tôi phải bỏ rất nhiều thời gian tiếp cận các
em. Qua những lần tiếp xúc, hỏi han, tìm hiểu phải nắm được “thóp” của các em
đó và đã “kích đúng điểm” để các em thể hiện mình theo khả năng. Sau mỗi sự tiến
bộ dù là rất nhỏ của các em, tôi đã kịp thời động viên trước lớp, tạo cho các
em những tình cảm tốt đẹp, niềm tin vào khả năng và tính kiên định trong công việc. Với những em có biểu hiện vô kỷ luật, để các
em có thể tự điều chỉnh hành vi của mình, tôi gặp riêng từng em và nói chuyện,
khích lệ các em, vừa kết hợp giữa “ mềm dẻo” và“ cứng rắn” để từng bước đưa các
em vào khuôn khổ.
Ví dụ lớp tôi có một
số học sinh thường xuyên vi phạm nội quy, phá phách làm
cho các bạn khác và thầy cô bực tức. Lúc đầu tôi sử dụng phương pháp phạt
lao động, la rầy em, phê bình các em trước lớp… nhưng các em không có chuyển biến gì mà còn hay tỏ ra chống đối, bất
mãn.Tôi
nhận ra mình thực sự đã sai lầm trong giáo dục và thiếu tôn trọng các em, chưa
quan tâm thực sự đến học sinh. Thu xếp thời gian tôi đến thăm gia đình các em,
nói chuyện với bố mẹ các em để nắm tình hình và nhờ gia đình tác động, khuyến
khích các em. Sau khi tìm hiểu về gia đình tôi gặp riêng các em sau giờ học để
nói chuyện một cách cởi mở, tìm chủ đề chung, ít chạm đến quan điểm cá nhân, nói
ít về mình, chú ý quan sát cử chỉ điệu bộ nét mặt của các em, chủ động gợi
chuyện. Bằng những
biện pháp và cách xử lí phù hợp sau một thời gian
các em đã
tiến bộ về học tập và ngoan hơn không còn quậy phá, ngang bướng, vô
lễ, chống
đối như trước nữa.
Đặc biệt trong lớp tôi có em rất ngỗ ngược, ở cấp II em
được liệt vào dạng học sinh cá biệt. Thầy cô coi như không có em trong lớp vì
không thể giáo dục được em. Em có một hoàn cảnh gia đình khá đặc biệt, mẹ em
thì quá hiền lành và nhu nhược, Bố em thường xuyên rượu chè, cờ bạc, về nhà là
đánh vợ, con. Anh trai trước đây cũng là học sinh cá biệt của trường bỏ học
giữa chừng nên em học sinh này rất chán nản. Không có một lỗi nào là em không
vi phạm: Từ nghỉ học không lí do, cúp tiết, trèo tường, hút thuốc lá… đến đánh
nhau và hỗn láo với thầy cô. Khi tôi nhận lớp em, thú thật tôi cũng rất ngán em
vì “bề dày thành tích của em”. Nhưng qua mấy lần trò chuyện gặp riêng, tôi nhận
thấy em không phải là không giáo dục được. Các cụ thường nói là “Mưa dầm thấm
lâu” “Nói ngọt thì lọt đến xương”, “có công mài sắt có ngày nên kim” thật quả
không sai. Mỗi khi em mắc lỗi tôi không chỉ trích hoặc la mắng em trước lớp,
cũng không hỏi nguyên do em mắc lỗi. Tôi thường gặp riêng em nói chuyện như một người thân
trong gia đình, thậm chí tôi còn nhờ vả em giúp tôi trong việc quản lớp.Với
“chiêu” này em đã tự tin hơn. Em đã kể cho tôi nghe rất nhiều chuyện về gia
đình em và mong muốn của em. Tôi thấy em thật đáng thương chứ không đáng ghét
như khi tôi mới tiếp xúc với em. Tôi thường xuyên động viên, khuyến khích, giúp
đỡ và em đã ít mắc lỗi hơn, tập trung
cho học tập hơn.
Còn với những học sinh có hoàn cảnh khó khăn tôi luôn tìm
cách hỗ trợ và giúp đỡ phần nào, miễn, giảm một số khoản đóng góp cho các em hộ
nghèo, cận nghèo, mồ côi, khó khăn… Đặc biệt trong lớp tôi có một học sinh hoan
cảnh vô cùng khó khăn. Nhà chỉ có hai mẹ con, mẹ em thì ốm liệt nằm một chỗ mấy
năm nay. Hai mẹ con sống bằng sự cưu mang, giúp đỡ của hàng xóm. Biết được hoàn
cảnh của em tôi đã tìm cách ủng hộ và kêu gọi các học
sinh trong lớp cùng đóng góp để giúp đỡ bạn. Mặc dù trong lớp có nhiều em hoàn
cảnh thật sự khó khăn, nhưng các bạn đã nhiệt tình ủng hộ với tinh thần “ Nhường
cơm sẽ áo”, “Một miếng khi đói bằng một gói khi no”, “Lá lành đùm lá rách”…Khi
biết tình hình của em thì các thầy trong Ban giám hiệu, hội chữ thập đỏ, Đoàn
thanh niên, các thầy cô giáo trong trường cũng đã có sự hỗ trợ, giúp đỡ đến em.
Điều này đã cổ vũ động viên tinh thần cho 2 mẹ con em vượt qua những khó khăn
trong cuộc sống . Đây chính là tinh thần của cuộc vận động: “Xây dựng trường học
thân thiện, học sinh tích cực”.
Qua một và ví dụ nhỏ
trên đây bản thân tôi thấy không thể giáo dục học sinh theo một cách cứng nhắc,
rập khuôn cho mọi đối tượng, mà trái lại phải có hình thức giáo dục thích ứng cho từng đối tượng. Muốn vậy phải
tìm hiểu kỹ hoàn cảnh của học sinh, luôn gần gũi, yêu thương các em bằng một
tình thương đích thực từ đáy lòng người thầy, không cho phép thứ tình thương bắt
buộc, gò ép. Người thầy phải có lòng vị tha và luôn luôn có cái nhìn thiện cảm
mang tính thu phục, tự tin, tạo cho các em một chỗ dựa vững chắc về tinh thần,
mạnh dạn bày tỏ tâm sự khi thấy cần thiết.
Một điều nhất thiết
nữa là giáo viên chủ nhiệm phải luôn tạo ra uy tín và sự công bằng trong các
em, không được “nói một đằng làm một nẻo” “ thiên vị”... Khi ta nói chuyện với
các em ta luôn phải sử dụng một giọng nói ấm áp, linh hoạt, nhiệt huyết, đầy sức
sống. Đừng bao giờ thể hiện sự lạnh lùng xa cách, hay nói đơn điệu, lặp đi lặp
lại thiếu cảm xúc cứng nhắc như một pho tượng thì lời nói của ta không có sức
cuốn hút, không thể giành được sự ủng hộ của các em. Là giáo viên chủ nhiệm chúng
ta phải luôn hướng cho các em một viễn cảnh tương lai và thể hiện nó thật nồng
nhiệt, đó chính là bí quyết thành công trong việc truyền cảm hứng và động viên
học sinh. Nhưng cái viễn ảnh đó cần phải dễ hiểu đáng tin cậy và rõ nét.
Tóm lại để đạt được
kết quả mong muốn giáo viên chủ nhiệm phải luôn có lòng say mê và tinh thần nhiệt
huyết. Đó chính là viên gạch đầu tiên giúp ta xây dựng nên mối quan hệ thân thiện
với học sinh. Nếu không có lòng nhiệt
huyết ta sẽ không thể thành công trong việc giáo dục đạo đức học sinh.
II.3.3. Điều kiện thực hiện các giải pháp, biện pháp
- Công
việc của bản thân tôi được diễn ra trong một số cơ sở nhất định, trong môi trường
chung của cả tập thể nhà trường.
- Giáo
viên phải khơi dậy tinh thần tập thể, ý thức giữ gìn vệ sinh chung, tình cảm
yêu thương, gắn bó coi lớp học là nhà.
- Giáo
viên chủ nhiệm phải là chuyên gia tư vấn về tâm lý, nắm bắt và hiểu rỏ tâm sinh
lý về lứa tuổi, gần gũi, chia xẻ với các em về những vấn đề nhạy cảm trong tình
bạn, tình yêu, tôn trọng và định hướng cho các em biết giữ gìn tình cảm
trong sáng, phát huy học tập và rèn luyện thật tốt.Thầy, cô giáo là người noi
gương về tư tưởng, đạo đức lối sống, luôn quan tâm đến từng học sinh, yêu
thương và cảm thông với các em nhất là những em có hoàn cảnh khó khăn, giúp học
sinh vượt qua những khó khăn, vươn lên trong học tập.
-Thông
qua các hoạt động ngoại khóa, thực hiện các chuyên đề về tình bạn, tình yêu, giới
tính bằng cách thông qua các hoạt động vui chơi bổ ích để nhằm nâng cao hiểu biết
cho học sinh. Luyện tập thể dục thể thao, các chuyên đề về học tập như khuyến
khích các em tham gia viết bài cho các chuyên đề của Đoàn trường tổ chức, để từ
đó giúp học sinh có khả năng tự thể hiện những sở thích, sở trường của các em,
nhờ đó mà giáo viên chủ nhiệm có thể phát huy được sức mạnh của tập thể học
sinh trong quá trình xây dựng lớp, cũng như trong các hoạt động phong trào dể
dàng hơn. Từ hoạt động ngoại khóa giúp học sinh mở rộng mối quan hệ với bạn bè
khác lớp, hiểu biết nhiều thầy, cô trong trường.
- Khi
biết học sinh có chuyện vui buồn thì giáo viên chủ nhiệm phải quan tâm kịp thời,
tổ chức thăm hỏi, khéo léo động viên, lôi cuốn sự quan tâm của cả lớp, cùng
nhau sẽ chia, cùng nhau giải quyết.
- Luôn chú ý các họat động tương trợ, giúp đỡ
các học sinh có hoàn cảnh khó khăn tùy theo thực tế của lớp chủ nhiệm hằng năm.
- Giáo viên chủ nhiệm phải vững vàng về chuyên
môn và năng lực sư phạm, luôn chủ động và linh hoạt trong hoạt động phối hợp với
đồng nghiệp, trong việc cuốn hút học sinh tham gia các họat động .
- Thường xuyên tổ chức các phong trào thi đua nhỏ
của lớp, với nội dung cụ thể, thiết thực để thầy trò cùng tham gia : “thực hành
tiết kiệm” bằng cách tổ chức nuôi heo đất, sử dụng an toàn và bảo quản tốt các
thiết bị điện, các cơ sở vật chất mà nhà trường bàn giao “giúp bạn vượt khó” tổ
chức giúp các bạn có hoàn cảnh khó khăn trước hết ngay trong chính lớp học của
mình, như thăm hỏi hay mua quà tặng thiết thực…
- Chú ý
rèn luyện các kĩ năng sống cho học sinh, kỹ năng giao tiếp , ứng xử hợp lý với
các tình huống trong cuộc sống, kỹ năng làm việc và sinh họat theo nhóm, kĩ
năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và tệ nạn xã hội,
kỹ năng rèn luyện sức khỏe, bảo vệ sức khỏe, kỹ năng phòng - chống tai nạn giao
thông, đuối nước và tai nạn thường tình khác.
- Chú ý
giáo dục học sinh theo các chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc “ Tiên học
lễ, hậu học văn” hay “ Nhất tự vi sư bán tự vi sư” giáo dục ý thức tìm hiểu,
chăm sóc, phát huy các di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng ở địa phương đặc biệt
là thông qua chính các học sinh con em đồng bào địa phương.
II.3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.
Khi xây dựng đề tài “Một số biện pháp góp phần giáo dục đạo đức học sinh ở trường THPT hiện
nay”., với mục đích của tôi nhằm góp phần vào xu thế chung của Đảng và Nhà
nước ta đó là: giáo dục học sinh phát triển một cách toàn diện, đáp ứng xây dựng
thế hệ trẻ đủ đức, đủ tài để trở thành chủ nhân tương lai của đất nước và chủ động
hội nhập quốc tế hội nhập quốc tế. Vì vậy, mặc dù với những phương châm nhỏ cuả
từng mảng hoạt động như; Nghiên cứu tình hình thực trạng học sinh, sắp xếp chỗ
ngồi, xây dựng tập thể lớ tự quản- đội
ngũ ban cán sự có năng lực và ý thức trách nhiệm, nhưng nó được gắn kết với
nhau một cách lô gic, hài hòa để cùng nhau hoàn thành tốt mục đích như ý tưởng
đã nêu trên.
II.4. Kết quả đạt được sau khi vận dung đề tài
Qua mấy
năm áp dụng một số giải pháp trên, tôi nhận thấy tình hình học sinh có nhiều
chuyển biến rõ rệt. Theo thống kê kết quả 3 năm thực hiện gần đây:
- Về
mặt hạnh kiểm:
|
Stt |
Năm học |
Lớp |
Sỉ số |
Tốt |
Khá |
TB |
Yếu |
||||
|
SL |
TL% |
SL |
TL% |
SL |
TL% |
SL |
TL% |
||||
|
1 |
2012-2013 |
10b4 |
41 |
9 |
22 |
25 |
61 |
6 |
14.6 |
1 |
2.4 |
|
2 |
2013-2014 |
10b6 |
40 |
13 |
32.5 |
23 |
57.5 |
4 |
10 |
0 |
0 |
|
3 |
2014-2015 (HK 1) |
11b5 |
35 |
15 |
42.9 |
18 |
51.4 |
2 |
5.7 |
0 |
0 |
|
Stt |
Năm học |
Lớp |
Xếp thứ |
Ghi chú |
|
1 |
2012-2013 |
10b4 |
2 |
Khối lớp B |
|
2 |
2013-2014 |
10b6 |
2 |
Khối lớp B |
|
3 |
2014-2015 (HK1) |
11b5 |
1 |
Khối lớp B |
- Cải
thiện được mối quan hệ thầy và trò, trò và trò một cách đáng kể, lớp tốt lên rất
nhiều thường được xếp thứ nhất, nhì trong khối ( so với các lớp B).
- Đạt
nhiều thành tích trong phong trào văn nghệ, nuôi heo đất, ủng hộ đồng bào bị
thiên tai, phong trào hiến máu nhân đạo, vòng tay bè bạn…
- Tỷ lệ học sinh bỏ học, cúp tiết hầu
như không có. Đặc biệt thời gian trước và sau tết Âm lịch mặc dù các lớp khác học
sinh bỏ học cúp tiết, vắng học không phép rất nhiều, nhưng học sinh lớp tôi vẫn
đi học đầy đủ 100%. Đầu năm học sĩ số lớp là 35 và cho đến nay (Tháng 3/ 2015)
sĩ số lớp vẫn đảm bảo 35 học sinh.
-Trong 2 năm học từ 2013-2015 lớp tôi
không có học sinh vi phạm luật ATGT, nhất là số lượng học sinh cá biệt hầu như
giảm hoặc các em hoàn toàn tiến bộ. Giảm hiện tượng nói tục, chửi bậy, không
còn học sinh hút thuốc lá gần như tuyệt đối. Những kết quả trên đều đã được ghi
nhận qua thực tế của các phong trào thi đua của nhà trường hằng kỳ, hằng năm.
- Và một kết quả mà tôi rất tự hào đó là
tình cảm yêu thương, kính trọng của học sinh và phụ huynh dành cho tôi. Tôi xin
được trích dẫn nguyên văn một trong số những tin nhắn của một học sinh cá biệt
mà tôi chủ nhiêm giờ đang học Đại học Luật năm thứ 2 nhắn cho tôi nhân ngày
20/11: “Nhân ngày nhà giáo Việt Nam em xin chúc cô sức khỏe, bình an, hạnh phúc
và mãi thành công trên sự nghiệp trồng người! Cảm ơn cô, người nâng đỡ bước
chân e lúc e vấp ngã, người động viên, an ủi, khuyên dạy khi e sai trái bởi tuổi
trẻ nông nổi. E sẽ mãi nhớ và ghi ơn ấy. Học trò của cô”.
III. KẾT LUẬN
III.1. Bài học kinh nghiệm
Qua trải nghiệm thực
tế, tôi nhận thấy rằng giáo dục đạo đức học sinh thành công hay thất bại, phải
kết hợp nhiều phương pháp một cách biện chứng, phù hợp với từng đối tượng học
sinh và còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa. Chúng ta không nên áp dụng rập
khuôn máy móc bất kỳ một phương pháp giáo dục nào bởi lẽ sản phẩm đây chính là
“Con người” và Mác đã khẳng định: “ Trong tính hiện thực của nó, bản chất con
người là tổng hòa những quan hệ xã hội”.
Để đạt được mục đích
giáo dục, ta cần phải biết chọn điểm xuất phát thích hợp với đặc điểm riêng của
từng trường, từng lớp, từng học sinh,…
Muốn duy trì tốt
thành quả giáo dục cần có sự phối hợp chặt chẽ với các phong trào khác, những
hoạt động khác, đặc biệt cần phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường với cha mẹ học
sinh. Được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, các đoàn thể và nhân dân địa
phương để tạo sức mạnh đồng bộ, toàn xã hội cùng giáo dục thế hệ trẻ phát triển
toàn diện.
III.2. Kiến nghị
- Các cấp lãnh đạo: Thường xuyên tổ chức
bồi dưỡng về công tác chủ nhiệm cho giáo viên, đặc biệt các chuyên đề về giáo dục
đạo đức.
- Nhà trường: Đảm bảo cơ sở vật chất và tạo điều kiện
để mở nhiều lớp tập huấn về công tác chủ nhiệm cho tất cả toàn thể giáo viên
trong trường có thể tham dự, có như vậy công tác dạy và học mới hiệu quả. Khen
thưởng kịp thời cho các lớp và giáo viên đạt thành tích cao.
-Giáo viên bộ môn: Nhiều khi nên đặt mình vào
vị trí của học sinh để có cách xử lý chi phù hợp, tránh sử dụng những ngôn từ
coi thường, xúc phạm đến nhân phẩm và lòng tự trọng của các em.
-Các đoàn thể trong trường: phải kết hợp chặt
chẽ với nhau để giáo dục học sinh
-Phụ huynh học sinh: Nên quan tâm nhiều đến các
con em mình, phải chủ động phối hợp với nhà trường, đặc biệt là liên hệ kịp thời,
thường xuyên với giáo viên chủ nhiệm, đừng phó mặc các em cho nhà trường. Bởi
nhà trường không thể là môi trường duy nhất giáo dục tốt các em nếu không có sự
hợp tác kịp thờ của phụ huynh.
Trên đây là một số
kinh nghiệm được rút ra từ thực tế làm công tác chủ nhiệm của bản thân. Vì thời
gian có hạn nên trong quá trình thực hiện đề tài không thể tránh khỏi những thiếu
sót. Đặc biệt là các biện pháp đua ra chưa có tính khả thi cao nhưng ít nhiều
đã cải thiện được thực trạng đạo đức học sinh hiện nay ở đơn vị tôi công tác.
Kính mong sự nhận xét, góp ý chân thành từ phía quý thầy cô để đề tài trở nên
hoàn thiện hơn nữa nhằm góp phần vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của
công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trong thời gian tới.
Xin trân trọng cảm ơn./.
Giáo
viên thực hiện
TÀI LIỆU THAM
KHẢO
-
Sổ tay công tác giáo viên chủ nhiệm khối trung học cơ sở và trung
học phổ thông (năm 2011-2012) NXB Giáo dục Việt Nam.
-
Kế hoạch 307/KH-BGD ĐT ngày 22 tháng 7 năm 2008 của Bộ Giáo dục
và Đào tạo về phát triển phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008-2013
-
Kế hoạch liên ngành 7575/KHLN/BGD ĐT-BVHTTDL-TƯĐTN ngày
19/8/2008 giữa Bộ GD&ĐT, Bộ văn hóa & Du lịch, TƯĐTNCS Hồ Chí Minh về
triể khai phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
-
Hướng dẫn thực hiện nhiệm
vụ năm học: 2013 – 2014, 2014 – 2015 của
sở GD & ĐT Đắc Lắc.
-
Nhiệm vụ và quyền hạnh của học sinh (trích Điều lệ trường Trung
học Ban hành kèm theo thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3/2011 của Bộ trưởng
Bộ Giáo dục và Đào tạo)
-
Nhiệm vụ và quyên hạn của
giáo viên (Trích Điều lệ trường Trung học
ban hành kèm theo thông tư số 12/2011/TT-BGD ĐT ngày 28/3/2011 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo)
-
Nội quy trường THPT Quang
Trung.
-
Luật giáo dục năm 2005
-
Thông tư 58/2011/TTBGDĐT quy chế đánh giá xếp loai học sinh
-
Một số bài viết về công tác chủ nhiệm qua mạng Internet.
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/