1. Là tác giả đề nghị xét
công nhận sáng kiến: “ Biện
pháp rèn kĩ năng kể chuyện kiểu bài đã nghe, đã đọc cho học sinh lớp 4”.
2. Chủ
đầu tư tạo ra sáng kiến: Tác giả
đồng thời là chủ đầu tư tạo ra sáng kiến.
3. Lĩnh
vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục (môn Tiếng Việt)
4. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu:
7/9/2020
5. Mô
tả bản chất của sáng kiến:
5.1.Tính
mới của sáng kiến:
5.1.1.Thực
trạng:
Bậc tiểu học là bậc học nền tảng cho việc
hình thành nhân cách, tri thức ở học sinh. Các môn học ở bậc tiểu học có liên
quan mật thiết và cùng hỗ trợ cho nhau. Trong các môn học, cùng với môn Toán,
môn Tiếng Việt có một vị trí rất quan trọng nhằm góp phần trang bị những kiến
thức cơ bản ban đầu về Tiếng Việt. Đất nước ta đang trong
giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Vì vậy nền giáo dục Việt
Trong trường Tiểu
học, môn Tiếng Việt có rất nhiều phân môn khác nhau trong đó có phân môn Kể
chuyện. Phân môn Kể chuyện là một phân môn có vị trí rất quan trọng trong
chương trình Tiếng Việt ở Tiểu học. Nó bồi dưỡng tâm hồn, phát triển tư duy,
ngôn ngữ, rèn kĩ năng nghe-nói -kể và khả năng giao tiếp cho học sinh.
Mặc dù xã hội hiện nay
thích những thông tin nhanh chóng bằng ngôn ngữ nhưng người ta vẫn thích nghe,
nói chuyện bằng khẩu ngữ có khi chỉ là một mẩu tin ngắn, một sự kiện không cần
thiết và một câu chuyện dài. Kể chuyện có sức mạnh riêng trong giáo dục trẻ. Những
câu truyện văn học ấy có tác dụng lớn đến tâm hồn, cảm xúc của trẻ thơ, giúp
các em trở thành những con người có tâm hồn cao thượng…
Giờ Kể chuyện góp phần tích lũy vốn văn học,
mở rộng vốn sống cho học sinh. Trong những năm học ở bậc Tiểu học, các em được
tiếp xúc với nhiều câu chuyện khác nhau, sớm được tiếp xúc với các tác phẩm văn
học nên vốn văn học của trẻ bắt đầu phong phú. Giờ kể chuyện góp phần nâng cao
tầm hiểu biết, khơi gợi trí tưởng tượng cho học sinh. Mục đích của phân môn Kể
chuyện chủ yếu là rèn kĩ năng nói cho học sinh qua việc kể lại các câu chuyện
đã nghe, đã đọc, được thấy sự sáng tạo với giọng điệu cảm xúc riêng của từng
em. Việc rèn luyện kĩ năng cho học sinh ở tiết Kể chuyện được tiến hành ngay tại
lớp, ngoài sân trường. Các em được hướng dẫn cách ghi nhớ nội dung cách diễn đạt
ngôn ngữ kết hợp với các điệu bộ, cử chỉ nét mặt…
Trong kể chuyện có nhiều kĩ năng được hình
thành như kĩ năng nhớ, kĩ năng phân tích… Nói cho rõ ràng, rành mạch, có ngữ điệu,
biết lựa chọn, dùng từ ngữ thích hợp, nói rõ ràng mạch lạc trước mọi người bằng
ngôn ngữ của mình. Khi nghe, khi đọc một câu chuyện nào đó các em phải tiếp thu
nhanh nội dung, tình tiết câu chuyện… Sau đó kể lại bằng chính ngôn ngữ của
mình. Điều đáng chú ý là nói có nghệ thuật, hấp dẫn được người nghe, rèn ngôn
ngữ nói trong giờ Kể chuyện là hướng đến phong cách nghệ thuật.
Phân môn Kể chuyện nói chung và dạng bài “Kể chuyện đã nghe, đã đọc nói riêng” đã
được đổi mới khi thay sách giáo khoa, đổi mới phương pháp dạy học “ Lấy học sinh làm trung tâm” song trong
thực tế khi giảng dạy kể chuyện dạng bài này ở trường Tiểu học vẫn còn đơn điệu,
gò ép. Về phía học sinh thì lúng túng trong việc tìm truyện đúng theo yêu cầu của
đề bà(do xu hướng các em thích đọc truyện
tranh hơn là đọc những câu chuyện có tính thời sự). Còn có những em học sinh biết,
nhớ nội dung truyện nhưng không biết kể từ đâu, không biết kể thế nào, ngại nói
trước đám đông, không tự tin, căng thẳng khi kể chuyện sợ kể nhầm, kể sai chi
tiết nào đó các bạn chê cười vì vốn từ của các em còn nghèo nàn nên khi sắp xếp
ý lúng túng, diễn đạt vấp váp nhưng cố gắng diễn đạt đầy đủ dù là chi tiết nhỏ
thay vì các em chỉ cần kể tóm tắt những nội dung chính của câu chuyện.
Qua thực tế giảng dạy và kết quả giờ học
Kể chuyện của học sinh bản thân tôi mạnh dạn tìm tòi đưa ra “Biện
pháp rèn kĩ năng Kể chuyện kiểu bài đã
nghe, đã đọc cho học sinh lớp 4” nhằm tạo hứng thú cho học sinh khi học tiết
Kể chuyện.
5.2. Nội dung sáng kiến:
Qua quá trình nghiên cứu sách giáo khoa tiếng Việt lớp
4,tìm hiểu thực trạng dạy và học kiểu bài “Kể chuyện đã nghe, đã đọc” trong
phân môn kể chuyện tôi nhận thấy rằng môn kể chuyện có tính thiết thực cao, phù
hợp với xu thế phát triển của thời đại, thúc đẩy học sinh có thói quen đọc sách
báo, xây dựng văn hóa đọc cho giới trẻ. Song để tiết dạy thành công, học sinh
yêu thích, hứng thú khi học môn học, tiết học đòi hỏi người giáo viên phải nắm
vững mạch kiến thức, linh hoạt, làm chủ được phương pháp dạy học tích cực hóa
các hoạt động của học sinh.
5.2.1.Các biện pháp rèn cho học
sinh:
- Giúp học sinh nắm vững yêu cầu kiểu bài Kể chuyện đã
nghe, đã đọc.
- Hướng dẫn học sinh cách kể tóm tắt câu chuyện.
- Sử dụng linh hoạt nhiều hình thức kể chuyện khác nhau
trong một tiết học :
+ Kể chuyện theo nhóm.
+ Khuyến khích học
sinh thi kể sáng tạo.
+ Tổ chức thi kể chuyện trước
lớp.
- Dạy học Kể chuyện phối hợp với
các hoạt động giáo dục khác.
5.2.2.Tổ chức thực hiện các biện pháp:
5.2.2.1. Giúp học sinh nắm vững yêu cầu kiểu bài Kể chuyện đã nghe, đã đọc:
Với kiểu bài này các em tự sưu tầm trong sách báo, các
thông tin đại chúng hoặc nghe ai đó kể sau đó đến lớp kể lại câu chuyện cho cô
và các bạn mình cùng nghe. Khác với chương trình cũ, sách Kể chuyện lớp 4 không
phải là sách giáo khoa dành riêng cho phân môn Kể chuyện mà chỉ là một tài liệu
tham khảo. Học sinh không nhất thiết phải kể những câu chuyện trong sách Truyện
đọc lớp 4 mà có thể mở rộng phạm vi tìm kiếm trong toàn bộ sách báo xuất bản
trong nước mà trước hết là sách báo dành cho Thiếu niên Nhi đồng.
Với kiểu bài cốt truyện và
nhân vật đã cho sẵn thì nhiệm vụ của học sinh phải làm cho nhân vật trong câu chuyện hiện ra rõ nét hơn, học sinh bộc lộ
rõ hơn thái độ yêu, ghét với nhân vật, phản ánh được những hiểu biết đã có về
nhân vật và tác phẩm làm cho câu chuyện mang sắc thái cá nhân của học sinh, trở
thành câu chuyện của chính mình.
Ví dụ: Kể một câu chuyện mà em đã nghe hoặc đã đọc về ước mơ đẹp
hoặc những ước mơ viển vông, phi lí.(Tuần 8)
Với yêu cầu của đề bài này, học
sinh phải tìm được những câu chuyện kể về những ước mơ mà các em đã nghe, đã đọc
và kể lại được cho cô và các bạn cùng nghe.
Muốn kể đúng câu chuyện theo chủ
đề này các em phải hiểu được thế nào là ước mơ? Có những ước mơ cao đẹp, chắp
cánh cho con người bay xa. Cũng có những ước mơ viển vông, phi lí, chỉ mang lại
kết quả buồn chán.
Học sinh có thể kể về những ước mơ đẹp: kể về người trong nước hoặc là người
nước ngoài đang sống nhưng có nội dung đúng với chủ đề cũng vẫn được .Giáo viên
hướng cho học sinh tìm những câu chuyện đúng chủ đề, tránh tình trạng học sinh
tìm câu chuyện không phù hợp.
a) Ước mơ về cuộc sống no đủ, hạnh phúc (như ước mơ của Cô bé bán diêm của An-đéc-xen hay chú bé
Rê-mi trong truyện không gia đình của Ma-lô,...)
- Ước mơ chinh phục thiên nhiên(Như ước mơ của các bạn nhỏ trong vở kịch ở
Vương quốc tương lai của Mác-téc-lích).
b) Những ước mơ viển vông, phi lí:
- Ước mơ viển vông của chàng rít
trong truyện Ba điều ước (Tiếng Việt
3, tập 1)
- Ước mơ thể hiện lòng
tham không đáy của người vợ Ông lão đánh
cá và con cá vàng của Pu-skin.
Với kiểu bài Kể chuyện đã
nghe, đã đọc nhằm rèn kĩ năng nói, rèn ngôn ngữ nói và kích thích lòng ham đọc
sách của các em.
Giáo viên giúp học sinh nắm vững dàn ý kể
chuyện, kiểu bài kể lại câu chuyện đã nghe, đã đọc:
* Giới thiệu câu chuyện:
-
Nêu tên câu chuyện, nhân vật nổi bật trong truyện là ai?
- Câu chuyện em đã nghe khi nào ? hoặc đã
đọc thì đọc ở đâu?
*Kể chuyện:
- Mở đầu câu chuyện.
- Diễn biến câu chuyện.
- Kết thúc câu chuyện.
* Rút ra ý nghĩa câu chuyện.
5.2.2.2. Hướng dẫn học sinh cách kể tóm tắt
câu chuyện:
Muốn kể chuyện học sinh phải
nắm bắt nội dung tình tiết câu chuyện( đâu là tình tiết chính, đâu là tình tiết
phụ) nhưng quan trọng nhất là học sinh phải tóm tắt được nội dung cốt truyện.
Giáo viên hướng dẫn cho các em tóm tắt và ghi nhớ cốt truyện theo trật tự chi
tiết nào trước chi tiết nào sau theo trình tự diễn biến câu chuyện. Nội dung
câu chuyện sẽ được các em ghi nhớ cũng giống như dàn bài của một bài tập làm
văn thì khi kể các em sẽ dễ dàng tái hiện
lại truyện theo thứ tự lôgic, các em có thể thể hiện câu chuyện theo ngôn ngữ kể
của mình (Tránh tình trạng đọc thuộc từng câu từng chữ của câu chuyện rồi kể lại
như đọc thuộc lòng một bài thơ quên một từ hoặc một câu là quên hết cả đoạn
hoặc cả câu chuyện).
Trong quá trình tóm tắt truyện cần
cho các em hiểu rằng tóm tắt không phải là bỏ đi một số câu văn hay chi tiết mà
phải biết khái quát đoạn truyện hay cả câu truyện bằng đoạn văn ngắn gọn cũng
có khi chỉ là câu nhận định mà người nghe vẫn hiểu đầy đủ nội dung mà người kể
muốn gửi tới họ.
Điều quan trọng khi tóm tắt
nên phát hiện những chi tiết cơ bản nhất phục vụ cho việc thể hiện nội dung của
đoạn truyện, câu truyện mà tác giả đã phân chia sẵn để tóm tắt từng đoạn rồi mới
đến tóm tắt cả truyện. Học sinh tóm tắt được câu chuyện, thấu hiểu số phận từng
nhân vật .Vì vậy quá trình kể tóm tắt thường diễn ra trước khi kể một đoạn hoặc cả truyện, làm cơ sở cho các quá trình kể
chuyện sau đó.
5.2.2.3. Sử dụng linh hoạt nhiều hình thức
kể chuyện khác nhau trong một tiết học :
* Kể chuyện theo nhóm:
Giáo viên có thể phân theo
nhóm đôi học sinh quay mặt vào nhau, kể cho nhau nghe câu chuyện của mình cùng
trao đổi về nội dung câu chuyện của mình. Và kể chuyện theo nhóm đôi học sinh sẽ
được thực hành nhiều hơn, tiết kiệm thời gian hơn và có hiệu quả hơn vì:
-
Học sinh kể chuyện theo nhóm đôi sẽ đỡ mất thời gian di chuyển chỗ ngồi
để hình thành nhóm (nếu nhóm 4, nhóm 6, …) vì theo quy cách bàn mới hiện nay đa
số là bố trí 2 em 1 bàn, chỉ cần 2 em trong bàn quay mặt vào kể cho nhau nghe
là đủ và tránh để các em ngồi nhóm đông các em sẽ không tập trung trao đổi theo
yêu cầu của cô, để nói chuyện mà không kể chuyện.
- Kể chuyện theo
nhóm nhỏ chắc chắn em nào cũng được kể và thời gian dành cho nhóm đôi mất ít
hơn là nhóm 4, nhóm 6, … như vậy sẽ có nhiều thời gian dành cho phần thi kể cá
nhân trước lớp và sẽ có nhiều câu chuyện được kể trong 1 tiết học.
* Khuyến khích học sinh thi kể sáng tạo:
Khuyến khích học sinh thi kể sáng tạo
không phải là yêu cầu các em kể sáng tạo toàn bộ câu chuyện mới mà yêu cầu các
em lựa chọn câu chuyện đã nghe, đã đọc kể lại cho mọi người cùng nghe bằng ngôn
ngữ của mình sao cho hấp dẫn, cuốn hút người nghe. Những câu chuyện được in
trong sách giáo khoa, sách, báo… là văn bản viết. Học sinh phải làm sao chuyển
nó thành văn bản nói.Vì vậy người kể không thể tường thuật chính xác từng từ, từng
chữ mà chỉ nhấn mạnh chi tiết giọng điệu sao cho phù hợp với tính cách, giọng
điệu nhân vật. Nhờ sự sáng tạo đó mà các nhân vật trong truyện được bộc lộ rõ
nét hơn.
* Tổ chức thi kể chuyện trước lớp:
Tâm lí trẻ em ai cũng thích mình được
khen, động viên khích lệ kịp thời trước đám đông.Nắm được điều này nên khi học
sinh kể trước lớp tôi luôn luôn động viên, khuyến khích học sinh kịp thời để em
nào nhút nhát sẽ dần dần mạnh dạn hơn. Trong trường hợp khi học sinh đang kể mà
bỗng dưng quên mất đoạn tiếp theo; khi gặp tình huống này tôi phải hết sức khéo
léo dùng những câu hỏi gợi mở để giúp học
sinh nhớ lại nội dung truyện rồi kể tiếp. Tôi không đột ngột cho học sinh ngồi
xuống mà gọi bạn khác kể hoặc tỏ thái độ bực tức…như vậy các em sẽ xấu hổ và lần
sau sẽ không dám kể nữa vì sợ lại bị mắc lỗi như lần trước.
Đối với học sinh kể tốt, ham đọc sách tôi
khen ngợi kịp thời để nêu gương cho học sinh khác. Trong từng giờ học tôi cho học
sinh thi đua kể câu chuyện mà mình đã
chuẩn bị để từ đó nhận xét, bình chọn người kể hay nhất trong từng tiết học. Có
như vậy mới tạo hứng thú cho học sinh trong
các giờ học Kể chuyện.
* Dạy học Kể chuyện phối hợp với các hoạt động
giáo dục khác:
Đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học các
em rất hiếu động và ham tìm tòi hiểu biết nhưng còn nhút nhát, hiểu nhưng chưa
dám nói hoặc ngại nói trước đám đông.Vì thế hoạt động ngoại khóa là môi trường
tốt nhất giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn khả năng diễn đạt ngôn ngữ sẽ tốt hơn
từ đó giúp các em phát triển ngôn ngữ để tham gia kể chuyện tốt hơn, hay hơn,
sáng tạo hơn.
5.3. Khả năng áp dụng
của sáng kiến: sáng
kiến này đã được áp dụng rộng rãi ở tất cả các khối lớp trong toàn trường và có
thể nhân rộng ra các đơn vị bạn.
6. Những thông tin cần được bảo mật : không
7. Các
điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
- Phân loại học sinh
và có kế hoạch hỗ trợ học sinh cụ thể ngay từ đầu năm học.
- Phát huy vai trò tự
học, đôi bạn cùng tiến.
- Giữ mối liên hệ
thường xuyên với ban đại diện cha mẹ học sinh, phụ huynh học sinh.
- Kết hợp với ban
giám hiệu nhà trường.
8. Đánh
giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến:
Qua quá trình thực
hiện sáng kiến tôi nhận thấy các em đã mạnh dạn, tự tin khi học tiết kể chuyện
kiểu bài “đã nghe, đã đọc.”
8.1 Kết quả sáng kiến:
Trước khi áp dụng một số phương
pháp này tôi đã dạy theo phương pháp cổ truyền với đề bài:
Đề bài: Hãy kể lại một câu chuyện về lòng tự trọng mà em đã được nghe, được đọc.(
Tuần 6)
Tôi đã tiến hành khảo sát tại lớp
học của mình thu được kết quả như sau :
Sau đó tôi áp dụng sáng kiến áp dụng theo phương pháp
mà mình mới tìm tòi trong tiết kể chuyện cũng với kiểu bài như trên (Tuần 8)
tôi đã phân loại học sinh như sau:
Tôi tiến hành khảo sát ở tại lớp Bốn/1 Trường Tiểu học An Lộc B
|
Khảo sát 44 học sinh |
HS rất thích KC |
HS thích KC |
HS thích không KC |
|||
|
Số HS |
% |
Số HS |
% |
Số HS |
% |
|
|
10 |
22,7 |
16 |
36,4 |
18 |
40,9 |
|
|
Khảo sát 44 học sinh |
HS rất thích KC |
HS thích KC |
HS thích không KC |
|||
|
Số HS |
% |
Số HS |
% |
Số HS |
% |
|
|
24 |
54,5 |
12 |
27,3 |
8 |
18,2 |
|
Qua 2 bảng khảo
sát trên, tôi thấy học sinh rất thích học môn kể chuyện kiểu bài kể chuyện đã nghe, đã đọc và kết quả
khả quan. Điều đó chứng tỏ những biện pháp đưa ra áp dụng rất khả thi.
8.2 Bài học sau khi thực hiện sáng kiến:
Qua tìm hiểu thực trạng và thực tế giảng dạy tôi đã rút ra một số bài học
kinh nghiệm như sau:
- Giáo viên cần giúp mỗi học
sinh đến với giờ học đều có sẵn điều muốn kể, có nhu cầu kể cho cô và các bạn
cùng nghe câu chuyện của mình.
Trong khâu chuẩn bị, giáo viên yêu cầu học sinh đọc trước nội dung
của bài tập kể chuyện tuần sau trong sách giáo khoa, giúp đỡ học sinh tìm được
những câu chuyện phù hợp với yêu cầu của đề bài.
- Giáo viên cần tổ chức giờ học cho nhiều học sinh được kể chuyện
được trao đổi bằng nhiều hình thức: Kể chuyện trong nhóm, thi kể chuyện trước lớp,
đối thoại, trao đổi về nhân vật, về nội dung, ý nghĩa câu chuyện.
- Giáo viên cần
nghiên cứu kĩ mục tiêu của từng tiết học cụ thể để nắm chắc mục tiêu, làm chủ
kiến thức để bài giảng sinh động, hấp dẫn tránh yêu cầu học sinh nhận xét, bình
luận về cái hay cái đẹp của câu chuyện bạn tìm được hoặc phần nhận xét quá tỉ mỉ
về câu, từ vì đây không phải là mục đích của giờ học.
- Giáo viên cần
tạo cơ hội cho mọi học sinh ở các trình độ khác nhau ( kể cả những học sinh yếu
kém) được luyện nói, có cơ hội được thể hiện và thành công ít nhiều trong các
giờ kể chuyện đã nghe, đã đọc. Nếu các em này có không khả năng nhớ hết câu
chuyện, các em có thể nhớ một hai đoạn cũng được ( chọn đoạn có sự kiện, nhân vật,
ý nghĩa ).
- Giáo viên cần
phải biến giờ kể chuyện đã nghe, đã đọc thực sự là sân chơi cho học sinh, các
em đón nhận tiết học với tâm trạng háo hức, thích thú, vui vẻ…
- Giáo viên cần
tế nhị khi hướng dẫn học sinh kể chuyện ( trường hợp các em đang kể mà bị
quên). Nên khuyến khích, động viên và khen ngợi kịp thời.
- Phối hợp chặt chẽ với phân môn Tập làm văn những kiến thức về kể
chuyện đã học để các em xây dựng cốt truyện tốt.
- Giáo viên không ngừng tìm tòi truyện thiếu nhi, sách báo,…để nâng
cao hiểu biết từ đó có thể nắm bắt được những câu chuyện mà các em đã tìm kể.
Nguồn: ST
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/