MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN PHÁT ÂM CHUẨN CHO HỌC SINH LỚP 1
I.
ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH
TẠO RA SÁNG KIẾN
Dạy đọc có ý nghĩa
rất to lớn ở tiểu học. Đọc trở thành một đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với mỗi
người đi học. Đầu tiên trẻ phải học đọc, sau đó các em phải đọc để học. Đọc là
công cụ để học tập các môn học. Đọc tạo ra hứng thú và động cơ học tập. Nó là
khả năng không thể thiếu được của con người thời đại văn minh.
Chính vì vậy, trường
tiểu học có nhiệm vụ dạy đọc cho học sinh một cách có kế hoạch và có hệ thống.
Tập đọc với tư cách là một phân môn của môn tiếng việt ở tiểu học có nhiệm vụ
đáp ứng yêu cầu này. Đó là hình thành và phát triển năng lực đọc cho học sinh.
Thông qua việc dạy
đọc phải làm cho học sinh thích đọc và thấy rằng khả năng đọc là có ích lợi cho
các em trong cả cuộc đời. Phải làm cho học sinh thấy đó là một trong những con
đường đặc biệt để tạo cho mình một cuộc sống trí tuệ đầy đủ và phát triển. Việc
dạy đọc sẽ giúp các em hiểu biết hơn, bồi dưỡng ở các em lòng yêu cái thiện và
cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách lôgic cũng như biết tư duy có
hình ảnh... Dạy đọc không chỉ giáo dục tư tưởng đạo đức mà còn giáo dục tính
cách, thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh .
Muốn đọc đúng, đọc
diễn cảm thì trước hết giáo viên cần luyện phát âm đúng cho học sinh tiểu học.
Muốn vậy, trước hết và thực chất phải giải quyết vấn đề phương ngữ. Mục tiêu của
chúng ta là vươn đến một tiếng nói dân tộc Việt thống nhất, đẹp đẽ về mặt âm
thanh. Muốn như vậy, chúng ta cần luyện cho học sinh phát âm chuẩn, đọc đúng đọc
hay.
Phát âm chuẩn sẽ
được nhiều cái lợi trước hết nó giúp học sinh viết đúng chính tả sau đó còn
giúp học sinh phát âm dễ dàng hơn khi học ngoại ngữ và học các môn học khác.
Dựa vào tâm lý của
ngưòi bản ngữ, chúng ta có thể chia các trường hợp phát âm lệch chuẩn chữ viết
thành hai nhóm: Nhóm lỗi phát âm và nhóm biến thể phươmg ngữ.
Chúng ta chỉ luyện cho các trường hợp được xem là mắc lỗi, nói không tròn tiếng.
Còn nhìn chung, học sinh tiểu học hay mắc lỗi đọc thiếu âm đệm.
Ví dụ: Hoa huệ -> đọc Ha huệ, phát âm lẫn giữa các thanh
?/. , '/~ , n/l ...
Vậy nhiệm vụ của
người giáo viên khi thực hiện đổi mới phương pháp dạy phân môn tập đọc, cụ thể
là rèn phát âm chuẩn cho học sinh Tiểu học là gì?
Như chúng ta đều
biết tất cả những kinh nghiệm của đời sống, những thành tựu văn hóa khoa học,
những tư tưởng tình cảm của thế hệ trước và của cả những người đương thời phần
lớn đã được ghi lại bằng chữ viết. Nếu không biết đọc con người không thể tiếp
thu nền văn minh của loài người, không thể sống một cuộc sống bình thường có hạnh
phúc đúng nghĩa của từ này trong xã hội hiện đại.
Biết đọc con người
đã nhân khả năng tiếp nhận lên nhiều lần. Từ đây, họ biết tìm hiểu đánh giá cuộc
sống nhận thức các mối quan hệ tự nhiên, xã hội, tư duy. Biết
đọc con người sẽ
có khả năng chế ngự một phương tiện văn hoá cơ bản, giúp họ giao tiếp được với
thế giới bên trong của người khác, thông hiểu tư tưởng tình cảm của người khác.
Đặc biệt, khi đọc
các tác phẩm về văn chương con người không chỉ thức tỉnh về nhận thức mà còn
rung động về tình cảm, nảy nở những ước mơ cao đẹp, được khơi dậy năng lực hành
động, sức mạnh sáng tạo cũng như được bồi dưỡng tâm hồn. Không biết đọc con người
sẽ không có điều kiện hưởng thụ sự giáo dục mà xã hội dành cho họ, không thể
hình thành được một nhân cách toàn diện .
Trong thời đại
bùng nổ thông tin thì biết đọc càng quan trọng vì nó sẽ giúp người ta sử dụng
nguồn thông tin. Đọc chính là học, học nữa, học mãi. Đọc để tự học, học cả đời.
Vì vậy, dạy đọc có ý nghĩa rất quan trọng.
II.
MÔ TẢ GIẢI PHÁP
2.1
Mô tả giải pháp
trước khi tạo ra sáng kiến
Tôi trực tiếp công
tác giảng dạy tại Trường Tiểu học Nghĩa Hồng đã nhiều năm, trong quá trình giảng
dạy cũng như tiếp xúc với các em học sinh ở đây, tôi nhận thấy:
Các em còn phát âm
sai, nói ngọng rất nhiều, rồi đọc chưa diễn cảm, chưa đúng ngữ điệu đọc chưa
lưu loát, trôi trảy. Các em thường phát âm sai các phụ âm đầu như đọc lẫn lộn
giữa n/ l, phát âm p (pờ) thành b (bờ), s thành x, tr à ch... . Các lỗi phần vần,
âm cuối các em hay mắc như: huệ phát âm thành hệ, hoa à ha, xanh à xăn, ngạt
mũi à ngạc mũi, toàn -> toàng , máy bay -> mái bai, thỉnh thoảng -> thỉnh
thoản, hươu -> hiêu, mưu trí à miu chí...các em còn nói ngọng như rỡ thành rớ,
quyển vở à quyện vợ, đã à đá...
Sở dĩ, do các em
phát âm sai như vậy, tôi thiết nghĩ là do: Địa phương nằm trong vùng chủ yếu
phát âm sai n/l. Đa phần các em là con nhà lao động nên việc học tập của các em
có phần bị hạn chế, các em chưa được trang bị đầy đủ sách vở, đồ dùng... khi đến
lớp. Việc học ở nhà lại chưa có sự kèm cặp quan tâm của gia đình. Điều đó làm
cho thời gian học và hiệu quả học tập của các em bị hạn chế ảnh hưởng không nhỏ
tới kết quả học tập của các em .
Với thực trạng như
vậy, tôi đã tìm hiểu, nghiên cứu để tìm ra biện pháp chữa lỗi phát âm cho học
sinh nhằm khắc phục tình trạng phát âm sai trong trường nâng cao chất lượng
phát âm chuẩn.
Từ đó, nâng cao chất
lượng giảng dạy. Hơn nữa, tôi nhận thấy người giáo viên tiểu học là người thầy
đầu tiên đặt nền móng trang bị cho các em ý thức về chuẩn ngôn ngữ và chuẩn văn
hoá đồng thời ở trường Tiểu học có điều kiện rèn cho học sinh phát âm chuẩn, bởi
trong chương trình học có phân môn học vần, Tập đọc.
2.2
Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
* Đối với thầy
giáo :
Trước hết cần đọc
đúng đọc diễn cảm. Tiếp đó, cần bồi dưỡng cho học sinh có mong muốn, có ý thức
đọc đúng chính âm càng sớm càng tốt. Giáo viên tập cho học sinh biết quan sát mặt
âm thanh lời nói của người khác và của bản thân mình để điều chỉnh đọc, nói cho
tốt. Đồng thời, chúng ta cần nắm chắc các biện pháp chữa lỗi phát âm bao gồm biện
pháp luyện theo mẫu, biện pháp cấu âm và biện pháp luyện âm đúng qua âm trung
gian. Tuỳ thuộc âm thanh sai lạc, tùy thuộc vào học sinh mà giáo viên lựa chọn
biện pháp thích hợp .
2. Chữa lỗi phát
âm bằng biện pháp luyện theo mẫu: Bằng phát âm mẫu của mình giáo viên đưa ra
trước học sinh cách phát âm chuẩn, các từ cần luyện, yêu cầu học sinh phát âm
theo.
3. Chữa lỗi phát
âm bằng biện pháp cấu âm:Giáo viên mô tả cấu âm của một âm nào đó rồi hướng dẫn
học sinh phát âm theo.
Với phụ âm cần mô
tả vị trí của lưỡi, phương thức cấu âm. Tôi đã tiến hành sửa từng âm:
Sai phát âm /p/ pờ thành /b/ bờ, ( p
và b) đều là hai phụ âm đồng vị về mặt cấu âm. môi - môi nhưng khác nhau về mặt
thanh tính, /p/ là phụ âm vô thanh, /b/ là phụ âm hữu thanh. Để luyện đọc đúng
/p/, tôi đã hướng dẫn HS tự đặt lòng bàn tay trước miệng, một tay đặt lên thanh
quản. Khi phát âm /b/ là âm vốn có sẽ cảm nhận được độ rung nhẹ của thanh quản
và không thấy luồng hơi phát ra.
Cho trẻ bậm hai
môi lại và bật hơi qua môi mạnh hơn, tạo âm /p/ câm. Cho trẻ làm lại như trên
nhưng phát thành tiếng /p/ hay ''đèn pin ", pí pa -pí pô''....
Cho trẻ đặt một
tay lên thanh hầu và lòng bàn tay trước miệng, trẻ sẽ dễ dàng nhận biết được sự
khác biệt giữa hai âm. Khi phát âm /p/ dây thanh rung mạnh và có luồng hơi từ
miệng phát ra đập vào lòng bàn tay .
- Sai phát âm
/n/ nờ - /l/ lờ lẫn lộn: Học sinh hay phát âm lẫn giữa l/n, ch/tr, d/gi và
phần lớn các em không ý thức được mình đang phát âm âm nào.
Để chữa lỗi phát
âm cho học sinh tôi phải trực quan hóa sự mô tả âm vị và hướng dẫn học sinh
quan sát, tự kiểm tra xem mình đang phát âm âm nào: /n/ là một âm mũi,
khi phát âm, sờ tay vào mũi sẽ thấy mũi rung, còn khi phát âm âm /l /mũi không
rung. Sau đó, ta cho học sinh luyện phát âm /l/ bằng cách bịt chặt mũi đọc la,
lo, lô, lu, lư,... Khi bịt chặt mũi học sinh không thể phát âm các tiếng na,
no, nô, nu, nư. Cho học sinh luyện nói câu ''con lươn nó lượn trong lọ, ''cái lọ
lộc bình nó lăn lông lốc ''... Hoặc hướng dẫn học sinh khi phát âm âm /l/ thì
đưa lưỡi lên phía bên trên lợi của hàm trên ngạc cứng, còn khi phát âm /n/ thì
đưa đầu lưỡi vào mặt trong của hàm răng. ...
4. Biện pháp chữa
lỗi bằng âm trung gian: Là biện pháp chuyển từ âm sai về âm đúng qua âm trung
gian. Biện pháp này thường được dùng để chữa từ thanh nặng về thanh hỏi, thanh
sắc về thanh ngã. Để chữa lỗi này cho học sinh tôi đã làm công việc tạo mẫu luyện
cho trẻ phát âm riêng từng thanh hỏi, ngã. Phát âm các tiếng có thanh hỏi ngã cần
qua các bước sau đây:
+ Đầu tiên chắp
các tiếng có cùng thanh, cùng vần với tên gọi thanh.
Ví dụ: sỏi, thỏi gỏi. Ngã: bã, đã, giã, mã .
+ Tiếp theo chắp
các tiếng cùng thanh, cùng loại âm tiết với tên gọi thanh.
Ví dụ: hỏi: thảo, phải, kẻo. (âm tiết nửa mở)
ngã: ngõ, khẽ, cũ.
(âm tiết mở).
+ Cuối cùng chắp bất
kỳ âm đầu các vần với các thanh .
5. Tập hát để giúp
học sinh phát âm đúng một vài thanh: Chẳng hạn, âm vực của thanh huyền thấp hơn
thanh sắc (hoặc thanh không) nên tập hát thanh sắc (hoặc thanh không) thành
thanh huyền rất thuận lợi.
Ví dụ: cho học sinh đọc đúng thanh huyền bằng cach tập cho
các em câu hát ''Bé bé bằng bông, hai má hồng hồng''.
* Khi giáo
viên đã nắm chắc các biện pháp chữa lỗi phát âm và đã phát âm đúng, chuẩn, rõ
ràng, đọc diễn cảm rồi. Để việc phát âm chuẩn đem lại kết quả cao thì đối với
người học cũng phải tuân theo những yêu cầu nhất định .
* Đối với trò:
Phải chú ý theo
dõi sự hướng dẫn của giáo viên, chăm chỉ tự tin trong học tập, phải hoà đồng
cùng bạn bè, điều gì không hiểu mạnh dạn hỏi thầy cô hoặc bạn bè. Hằng ngày,
dành thời gian hợp lý cho việc luyện đọc. Luôn luôn có ý thức luyện phát âm
đúng, đọc chuẩn rõ ràng lưu loát rồi diễn cảm. Chịu khó tìm đọc các loại truyện
tranh trong sáng lành mạnh trong sáng, báo Măng non, báo Nhi Đồng ...
* Cách dạy thực hành:
- Đầu năm học
..........., tôi được nhận chủ nhiệm lớp 1 điểm trường Tiến Yên gồm 16 học
sinh. Qua một thời gian ngắn giảng dạy có nhiều em phát âm chưa chuẩn đọc ngọng,
phát âm lẫn lộn giữa các âm, vần và thanh, đọc chưa lưu loát.
Với thực trạng học
sinh như vậy, tôi đã nghiên cứu kỹ các tài liệu, sách tham khảo phục vụ cho việc
giảng dạy môn Tiếng việt nói chung và phân môn Tập đọc nói riêng. Đặc biệt là
phương pháp rèn phát âm chuẩn cho học sinh. Nắm chắc mục tiêu của từng bài dạy
và nghiên cứu kỹ bài trước khi lên lớp, nắm bắt được đặc điểm phát âm của từng
học sinh. Để từ đó, xác định phương pháp, biện pháp dạy học thích hợp đồng thời
lựa chọn những thủ pháp dạy học cụ thể và thực hiện dạy ở lớp.
Để chữa lỗi phát
âm cho những học sinh trên, tôi đã dùng phương pháp luyện theo mẫu phân tích cấu
âm và luyện phát âm đúng qua âm trung gian trong các giờ hoc âm, vần.
Để luyện đọc
đúng, chống nói ngọng, có thể cho học sinh đọc nhanh các từ, câu trong bài
học âm, vần.
Để luyện phát
âm thanh điệu nên cho học sinh đọc nhiều lần dấu thanh.
Sau đó, các em luyện
nói theo nhóm, tổ dưới sự phân công của giáo viên những nội dung trên.
Bằng những biện
pháp thực hiện như vậy kết hợp với sự nhiệt tình giảng dạy tận tâm với nghề,
trong quá trình dạy thực nghiệm tại lớp tôi đã thu được những kết quả đáng kể.
III.
HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI
1.
Hiệu quả kinh tế
2.
Hiệu quả xã hội
Qua một thời gian
kiên trì áp dụng các biện pháp trên, tôi thấy học sinh chăm chỉ, chủ động tiếp
thu kiến thức, có hứng thú đọc, học sinh phát âm chuẩn, đọc rõ ràng, lưu loát,
nhiều em đọc diễn cảm.. Kết quả như sau :
|
Tổng
số |
Đọc
tốt |
Đọc
khá |
Đọc
TB |
Đọc
yếu |
|
38 |
27 |
10 |
1 |
|