1. Tên sáng kiến: Rèn kĩ năng
đọc cho học sinh lớp 5.
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Công tác giảng
dạy.
3. Mô tả bản chất của sáng kiến
3.1 Tình trạng giải pháp đã biết
Trong
những năm học gần đây, qua tìm hiểu tình hình học sinh của trường và đồng thời
qua thực tế giảng dạy, tôi thấy kĩ năng đọc của học sinh chưa được tốt. Có nhiều em đọc còn yếu. Thậm chí học sinh lớp 5
còn đánh vần. Đọc chưa thể hiện được giọng đọc của thể loại văn tả, kể chuyện, kịch, lời
đối thoại. Các em đọc chưa lưu loát, phát âm bị lẫn phụ âm đầu, thanh, vần,
chưa biết cách đọc hiểu, dẫn đến việc cảm nhận cái hay, cái đẹp của văn bản còn
khó khăn. Điều này ảnh hưởng không ít đến việc học tập và cả kết quả giáo dục
của lớp.
Học sinh có đọc
thông thạo và trên cơ sở đã hiểu nội dung câu thơ, câu văn, đoạn thơ, đoạn văn
thì các em mới thể hiện được cảm xúc, hiểu tường tận về nội dung và nắm được ý
nghĩa giáo dục của bài.
Qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy cần thiết
phải có biện pháp làm sao cho hầu hết học sinh đều đọc tốt, vì đó là nền tảng
để cho các em học tốt phân môn Tập đọc nói riêng và tất cả các môn học nói
chung. Nó tạo ra
hứng thú và động cơ học tập; giúp trẻ thêm
tự tin trong giao tiếp và học tập. Chính vì vậy, dạy đọc có một ý nghĩa vô cùng
to lớn ở bậc tiểu học.
Ưu điểm của giải pháp cũ
Các
giải pháp trước đây đã nêu được trình tự của các bước khi dạy học sinh luyện
đọc. Đồng thời, đưa ra những biện pháp giúp học sinh cảm thụ được nội dung bài
đọc và một số cách luyện đọc tốt.
Nhược điểm của giải pháp cũ
-
Chưa tìm hiểu kĩ để phân loại học sinh theo khả năng đọc từ đó có những giải
pháp phù hợp để rèn luyện từng cá nhân học sinh giúp em tiến bộ hơn.
-
Chưa có những giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng đọc ở từng giai đoạn.
-
Chưa có nhiều dẫn chứng thực tế trong giảng dạy đối với những bài khó trong
việc luyện đọc.
- Chưa tạo cho
học sinh sự thoải mái, ham thích đọc, học mà chơi, chơi mà học để giúp trẻ thêm
tự tin trong giao tiếp và học tập.
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công
nhận là sáng kiến
3.2.1. Mục đích
của giải
Bước đầu hình thành cho học
sinh cách đọc đúng và phát triển cho các em cách đọc tốt kích thích trí tưởng
tượng, gây hứng thú cho các em. Giúp học
sinh có khả năng sử dụng, tiếp thu các nguồn thông tin, học sinh hứng thú đọc và đọc
tốt hơn, cảm thụ tốt hơn. Góp phần
làm cho tiết học sinh động, học sinh tích cực, không nhàm chán. Giúp các em học tốt tất cả các môn,
nâng cao chất lượng dạy và học.
3.2.2. Nội dung của giải pháp
a) Những điểm khác biệt, tính mới của
giải pháp so với giải pháp đã, đang được áp dụng
Rèn đọc không có
nghĩa là chỉ bó buộc trong tiết Tập đọc mà qua giao tiếp cũng là một giải pháp
giúp các em rèn đọc. Tạo cho học sinh sự thoải mái, ham thích đọc, học mà chơi,
chơi mà học. Giúp trẻ thêm tự tin trong giao tiếp và học tập. Đọc tốt văn bản nghệ thuật giúp bồi dưỡng cho học sinh tình
yêu thiên nhiên, yêu cái đẹp, yêu cái thiện, yêu lẽ phải và sự công bằng. Từ đó
góp phần hình thành nhân cách, làm cho các em thêm yêu quý tiếng mẹ đẻ, có ý
thức nói đúng, đọc đúng, câu văn được trau chuốt. Không những thế còn giáo dục
các em biết giữ gìn, bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt.
b) Các bước thực hiện của giải pháp
Trước hiện trạng đó, để rèn cho học sinh đọc tốt, đọc diễn
cảm tôi đã nghiên cứu và vận dụng những giải pháp sau để nâng cao chất lượng đọc và học
tập của học sinh.
-
Phân loại học sinh theo khả
năng đọc
Qua tìm hiểu, điều tra để nắm chắc đối
tượng học sinh và lựa chọn, đặc biệt là về kĩ năng đọc và phân loại học sinh
theo ba đối tượng:
+ Đối tượng 1:
Học sinh đọc tốt, thể hiện nội dung bài đọc qua giọng đọc (đọc diễn cảm).
+ Đối tượng 2:
Học sinh đọc to, rõ, lưu loát nhưng chưa diễn cảm.
+ Đối tượng 3:
Học sinh đọc nhỏ, đọc chậm, ấp úng.
Dựa vào kĩ năng
đọc của từng học sinh mà sắp xếp chỗ ngồi cho các em đọc yếu ngồi cạnh những em
đọc khá, đọc tốt để tạo thành đôi bạn cùng tiến. Ở từng chủ điểm tôi giới thiệu
ý chính của chủ điểm được thể hiện trong các bài đọc để các em bước đầu nắm
được ý nghĩa của bài đọc, cũng như yêu cầu cơ bản để từ đó các em rèn kĩ năng
đọc đúng, đọc tốt hiệu quả hơn.
-
Chuẩn bị trước khi luyện đọc
Do học sinh không luyện đọc trước bài
tập đọc, nên các em thường đọc thêm chữ, bớt chữ và tốc độ đọc còn chậm. Giáo viên cần đôn đốc và nhắc
nhở các em thường xuyên trong việc rèn luyện đọc. Chuẩn bị chu đáo bài dạy, dự tính các tình huống xảy
ra trên lớp. Hướng dẫn học sinh tư thế ngồi học, làm chủ tia mắt, cách lấy hơi
khi đọc làm cơ sở cho đọc đúng.
- Luyện đọc đúng
Để
rèn kĩ năng đọc đúng cho học sinh thực hiện như sau: Gọi học sinh đọc mẫu, chia
đoạn, cho học sinh đọc nối tiếp đoạn, đọc trong nhóm, nhóm đọc trước lớp, giáo
viên đọc mẫu.
Lắng
nghe giọng đọc của học sinh để phát hiện kịp thời những đối tượng phát âm sai,
đọc sai để uốn nắn sửa chữa. Ví dụ: (Trong
bài “Mùa thảo quả”
- Tiếng việt 5 - tập 1, trang 113). Giáo viên lưu
ý các từ học sinh dễ đọc sai như: Đản Khao, lướt thướt, Chin San, xòe lá, bỗng
rực lên, say ngây, không gian...
Đối với bài tập đọc có nhiều từ phiên âm tiếng nước ngoài tôi hướng dẫn
cho các em bằng cách ghi từ đó lên bảng, đọc mẫu, học sinh luyện đọc để khi đọc
vào văn bản các em đọc đúng, chính xác. Ví
dụ: Dạy bài “Tác phẩm cũa Si-le và tên phát xít” (Tiếng việt 5 - tập 1, trang 58): Những tên riêng nước ngoài như: Si-le, Hít-le, Vin-hem Ten,
Mét-xi-na, I-ta-li-a, Oóc-lê-ăng.
Quan tâm sát sao tới các em đọc còn yếu, tổ
chức các hoạt động sao cho mỗi học sinh đều được đọc ( đọc thành tiếng, đọc
thầm, đọc nối tiếp đoạn, đọc cặp đôi, đọc trong nhóm, đọc phân vai ). Động viên
khuyến khích kịp thời với những em có sự tiến bộ để tạo sự hứng thú cho các em.
Đối với những bài
văn xuôi, khi đọc, ngoài việc tìm những dấu câu đặc biệt (câu hỏi, câu cảm, câu
khiến,…) để hướng dẫn học sinh đọc đúng, giáo viên còn phải chú trọng đến việc
ngắt hơi ở những câu dài, không có dấu phẩy ta cần dựa vào nghĩa của từ để ngắt
câu. Nhờ hiểu nghĩa và các mối quan hệ ngữ pháp mà học sinh đọc đúng chỗ ngắt
giọng và ngược lại. Chỗ ngắt giọng cũng là một căn cứ để người nghe xác định
được ý nghĩa, nội dung bài đọc. Muốn hướng dẫn học sinh đọc những câu này tôi
đã tìm hiểu, soạn trước những câu văn dài, xác lập chỗ cần ngắt giọng hoặc
những câu văn không dài nhưng học sinh khó xác lập được đúng cách ngắt, nghỉ.
Ví dụ: Bài “Những
con sếu bằng giấy” Tiếng việt 5 - tập 1, trang 36.
Nằm trong
bệnh viện / nhẩm đếm từng ngày còn lại của đời mình, cô bé ngây thơ tin vào một
truyền thuyết nói rằng / nếu gấp đủ một nghìn con sếu bằng giấy treo quanh
phòng, em sẽ khỏi bệnh.
Đối với các em phát âm chưa chuẩn, tôi hướng
dẫn các em cách phát âm, bật hơi, vị trí lưỡi, răng, môi để các em phát âm tốt
hơn. Ví dụ như giúp các em phân biệt được cách phát âm giữa th/h, tr (cong
lưỡi)/t (không cong lưỡi, đọc nhẹ). Ví dụ: trong trẻo, thôi, trói lại, hổng
biết,…
Đối với các em phát âm còn lẫn giữa dấu hỏi và dấu ngã, tôi lưu ý các em
rằng đối với những tiếng có thanh ngã các em cần đọc kéo dài hơn một chút so
với tiếng có thanh hỏi. Ví dụ: gọn ghẽ, sặc
sỡ, nghệ sĩ, cõng người, Lầu Ngũ Giác,…
-
Luyện đọc
lưu loát
Đọc lưu loát là nói đến tốc độ, không ê a, ngắt ngứ.
Tốc độ đọc nhanh chỉ thực hiện khi đã đọc đúng. Khi đọc, phải chú ý xác định
tốc độ để cho người nghe kịp hiểu. Nhưng đọc nhanh không phải là đọc liên tục,
không ngừng nghỉ. Tốc độ chấp nhận được của đọc nhanh khi đọc thành tiếng trùng
với tốc độ của lời nói (khoảng 120 tiếng/ phút). Khi đọc thầm, tốc độ sẽ nhanh
hơn nhiều.
Muốn cho học sinh đọc nhanh, đúng tốc độ cần có sự
chuẩn bị bài tốt, học sinh phải đọc trước nhiều lần.
Đối với các em đọc chậm, tôi tổ chức cho các em luyện
đọc thêm trong giờ truy bài, sau giờ học.
Trên lớp, tôi hướng dẫn cho học sinh làm chủ tốc độ
bằng cách đọc mẫu cho học sinh đọc thầm theo.
-
Luyện đọc
có ý thức (đọc hiểu)
Để
giúp học sinh đọc, cảm nhận được văn bản thì trong giờ Tập đọc phải chú ý rèn
luyện khả năng đọc hiểu cho học sinh. Đây là vấn đề cần thiết, quan trọng đối
với học sinh lớp 5. Có hiểu được nội dung bài thơ, bài văn thì mới có cách đọc
đúng, đọc tốt được. Việc luyện đọc hiểu thường được thực hiện trong bước đọc
thầm. Như vậy, học sinh đã được đọc thầm nhiều lần trước khi phân tích nội dung
bài học. Việc đọc thành tiếng và đọc thầm đã được kết hợp nhuần nhuyễn với
nhau. Để giúp học sinh đọc hiểu tốt, tôi thường sử dụng phương pháp đàm thoại, hỏi - đáp kết hợp nêu vấn đề, dẫn
dắt, gợi mở, sử dụng đồ dùng trực quan giúp học sinh hiểu nghĩa của từ và nội
dung của đoạn, bài.
Tôi hướng dẫn các
em đọc thầm kết hợp với đọc thành tiếng một đoạn hoặc cả bài và trả lời câu
hỏi. Để giúp các em hiểu được nội dung bài, tôi thường xem xét hệ thống câu
hỏi, nếu cần có thể bổ sung hoặc xây dựng lại sao cho phù hợp với nhận thức của
học sinh.
Trong quá trình
hướng dẫn học sinh hiểu bài tập đọc, tôi cũng thường chú ý sửa cho học sinh đọc
đúng tiếng, từ ; ngắt - nghỉ hơi đúng chỗ, để cho các em chuyển sang phần đọc
diễn cảm tốt hơn.
-
Luyện đọc diễn cảm
Đọc diễn cảm
là một yêu cầu đặt ra khi đọc những văn bản văn chương hoặc có yếu tố của ngôn
ngữ nghệ thuật. Đó là việc đọc thể hiện ở kĩ năng làm chủ ngữ điệu, chỗ ngừng
giọng, cường độ đọc,… để biểu đạt đúng ý nghĩa và tình cảm mà tác giả đã gửi
gắm trong bài đọc, đồng thời thể hiện sự thông hiểu, cảm thụ của người đọc đối
với tác phẩm. Đọc diễn cảm thể hiện năng lực đọc ở mức độ cao và chỉ thực hiện
được trên cơ sở đọc đúng, đọc lưu loát.
Nội dung của bài
đọc quy định ngữ điệu của bài đọc nên tôi không bao giờ áp đặt sẵn giọng đọc
của bài mà để học sinh tự nêu cách đọc và đọc trên cơ sở đã hiểu từ, hiểu
nghĩa. Giáo viên chỉ lắng nghe, sửa cách đọc cho từng học sinh. Tôi luôn khuyến
khích động viên học sinh cố gắng đọc diễn cảm.
Giúp học sinh tìm
đúng và đọc đúng giọng: Vui, buồn,
giận dữ, trang nghiêm, … phù hợp với từng ý cơ bản của bài đọc, phù hợp với
kiểu câu, thể loại, đọc có cảm xúc. Giúp học sinh dần giải thích được
tại sao với đoạn văn ấy em phải thể hiện giọng đọc như vậy. Qua đó cũng góp
phần dạy học sinh cảm thụ văn học.
Đọc mẫu của giáo
viên: Việc đọc mẫu của giáo viên cũng góp phần không nhỏ trong việc luyện đọc
cho học sinh. Vì vậy, trước mỗi giờ dạy, tôi phải nghiên cứu nội dung bài dạy,
tìm cách đọc hay nhất và tập đọc nhiều lần. Trên lớp, tôi chú ý đọc mẫu thật
tốt để học sinh cảm thụ được bài học hiệu quả nhất.
Với bài Tập đọc
miêu tả: Tôi hướng dẫn các em biết
nhấn giọng ở từ ngữ biểu cảm, gợi tả, từ chỉ đặt điểm, tính chất có tác dụng làm
nổi bật ý nghĩa của đoạn văn.
Với bài tập đọc
là truyện kể: Tôi hướng dẫn các em đọc đúng lời của nhân vật và chuyển
giọng linh họat cho phù hợp với từng nhân vật để làm rõ tính cách của nhân vật
đó.
Để rèn khả năng
đọc đúng các câu đối thoại, đúng giọng của các nhân vật, tôi tổ chức cho các em
đọc phân vai theo nhóm, thi đua, bình chọn bạn, nhóm đọc hay nhất. Trên cơ sở
đọc và sửa trong nhóm, đọc trước lớp, các em sẽ biết đọc đúng các câu đối thoại và biết thể hiện rõ tính
cách của từng nhân vật.
Muốn đạt được những kết quả này đòi hỏi ở
mỗi giáo viên cần làm được những việc như sau:
- Giáo viên phải là người đọc đúng
chuẩn tiếng Việt, đọc hay, có sức thu hút học sinh. Rèn đọc từng bước một.
- Thực hiện tốt đặc trưng của bộ môn. Trong
quá trình giảng dạy, giáo viên luôn quan sát, kiểm tra, … từ đó phát hiện ra
những khó khăn, vướng mắc, hoặc những lỗi mà học sinh hay mắc phải để kịp thời
sửa chữa, uốn nắn tận tình và thường xuyên.
- Phải phối hợp với phụ huynh kịp
thời.
- Động viên các em bằng lời khen. Đổi
mới đánh giá chú ý lời nhận xét trực tiếp. Với học sinh khen đúng sự tiến bộ để
kích thích các em ngày càng đọc tốt hơn.
- Giáo viên cần phải không ngừng học
hỏi, tự tìm hiểu, nghiên cứu để nâng cao trình độ, chuyên môn nghiệp vụ. Có nắm
chắc kiến thức, giáo viên mới có thể giúp học sinh học tập một cách có hiệu
quả.
- Một
số biện pháp ngoài giờ dạy đọc:
+
Khuyến khích học sinh tham gia Câu lạc bộ đọc sách.
+
Tổ chức thi đọc diễn cảm, thi ngâm thơ vào cuối tuần. Giáo viên chuẩn bị một số
bài học sinh bốc thăm thi đọc trước lớp, học sinh bình chọn bạn đọc tốt, đại
diện luân phiên theo tổ.
+ Hướng dẫn học sinh tham gia phong trào phát
triển văn hóa đọc trong nhà trường.
+
Thi làm phát thanh viên của lớp.
+
Học sinh tham gia đọc sách báo và giới thiệu để giáo viên chọn đọc cho các bạn
nghe vào giờ sinh hoạt lớp.
+
Tổ học nhóm đặt ra yêu cầu cho nhóm giúp đỡ các bạn đọc yếu, đọc tốt hơn.
+
Giao trước nhiệm vụ sẽ đọc trong giờ dạy đọc để học sinh đọc yếu chuẩn bị, học
sinh sẽ đọc tốt hơn, căn cứ vào đó tuyên dương, khuyến khích giúp các em tự tin
hơn. Cũng từ đó các em sẽ tự cố gắng.
3.3. Khả năng áp
dụng của giải pháp
Qua thực
tế áp dụng tôi thấy các giải pháp nêu trên có thể áp dụng cho tất cả các lớp
khối 4, 5 trong trường cũng như các trường khác. Tùy tình hình của từng lớp mà
áp dụng có hiệu quả.
3.4. Hiệu quả của việc áp dụng các giải pháp
Trong quá trình giảng dạy, với việc áp dụng các
biện pháp trên tôi nhận thấy học sinh đã có tiến bộ khá rõ rệt:
Học sinh hứng thú học tập, hoạt động tích cực hơn, các
em mạnh dạn tự tin hơn khi đọc bài. Số em đọc chưa đạt yêu cầu giảm đi. Số em
đọc đúng, đọc diễn cảm được tăng lên.
Các em dần thích được đọc để thể hiện giọng
đọc của mình.
Như vậy với một thời gian
ngắn nhưng tôi nhận thấy biện pháp mà tôi đưa ra đã thu được kết quả thật khả
quan. Nếu giáo
viên áp dụng các biện pháp này một cách thường xuyên ở lớp thì chắc chắn chất
lượng đọc của các em sẽ được nâng lên.
3.5.
Tài liệu kèm theo: Không có.
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/