1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn sáng kiến kinh nghiệm
Mĩ thuật là một môn học nghệ
thuật hội tụ đầy đủ các yếu tố: Sáng tạo, tưởng tượng, logic, quan sát (thị
giác), vận động (thực hành), liên kết, trải nghiệm (làm việc nhóm), thể hiện
nội tâm, khả năng sáng tạo của mình...
Môn Mĩ thuật ở trường
tiểu học trang bị cho học sinh những kiến thức ban đầu, cơ bản nhất góp phần từng
bước hình thành khả năng cảm thụ cái đẹp, biết vận dụng cái đẹp vào cuộc sống sinh hoạt hàng ngày.
Với phương pháp dạy
học Mĩ thuật mới theo phương
pháp Đan Mạch hỗ trợ (SAEPS). Học sinh như được giải phóng khỏi khuôn mẫu, học sinh được “Học mà chơi, chơi mà học”, các em thỏa sức sáng tạo, không
bị gò bó, không sợ mình không biết vẽ mà tự do thể hiện sự sáng tạo.
Quy trình vẽ biểu cảm là một trong bảy quy trình Mĩ thuật thử nghiệm của dự
án SAEPS. Đó là vẽ hình ảnh bằng sự quan sát kết hợp tay và mắt mà không nhìn
vào giấy hướng tới hình vẽ mang tính biểu đạt cao. Những bức vẽ sẽ rất ấn tượng
và đôi khi rất hài hước. Mắt của các em nhìn tới đâu thì tay cầm bút vẽ đến đấy. Các em cố gắng không nhìn vào giấy và đưa
nét liền mạch khi vẽ. Học sinh rất thích thú với hoạt động này và tham gia một
cách hăng say.
Tuy nhiên, trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy một số em còn tỏ ra nhút nhát, lo lắng, nghĩ rằng mình vẽ như
vậy là chưa giống mẫu, cảm thấy
bài vẽ không đúng, không đẹp,… trong quy trình vẽ biểu cảm. Vì thế tôi luôn trăn trở, đi sâu vào tìm hiểu và đưa ra “Một số biện pháp nhằm giúp học sinh tiểu
học tự tin hơn với quy trình vẽ biểu cảm” theo
phương pháp Mĩ thuật mới.
1.2. Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
Với quy trình
vẽ biểu cảm các em được vẽ mà không cần nhìn vào giấy,
hình ảnh đó không cần phải giống mẫu về đường nét lẫn màu sắc mà quan trọng là
cảm xúc của người vẽ.
Sáng kiến này nhằm giúp các em tự
tin hơn và rèn
luyện sự kiên nhẫn khi vẽ không nhìn giấy, mạnh dạn thể hiện hình ảnh theo bàn tay kết hợp
sự tập trung quan sát bằng mắt và ghi nhớ từ bộ não.
Đồng thời, những
biện pháp này sẽ hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng quan
sát tập trung, ghi nhớ mẫu và sự phản xạ với đường nét của các em được nâng cao, các em biết làm việc tập trung và tạo nên
đường nét biểu cảm.
Đặc biệt, học
sinh sẽ được khám phá những biến thể khác
nhau bằng cách vẽ không nhìn giấy, các em sẽ học được
tầm quan trọng của đường nét và sẽ hoàn thành nhiều bản vẽ không quan sát rồi sau đó hoàn thiện với bản vẽ quan sát. Qua đó, các em phát triển tư duy
ngôn ngữ, khả năng thuyết trình, nhận xét và đánh giá tác phẩm Mĩ thuật.
2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Thực trạng
2.1.1. Thuận lợi
Từ năm 2014 - 2015 môn Mĩ thuật đã được Bộ Giáo dục và Đào
tạo chỉ đạo triển khai phương pháp dạy học mới sử dụng những quy trình dạy học
theo phương pháp Đan Mạch.
Nhà trường đã quan tâm, đầu tư xây dựng cơ sở
vật chất, mua sắm trang thiết bị cho phòng học Mĩ
thuật, bổ sung trang trí không gian lớp học, hỗ trợ các vật liệu cần thiết, tạo điều kiện cho giáo viên tham gia tập huấn, chuyên đề, giao lưu học hỏi
chuyên môn nghiệp vụ để tổ chức dạy học theo phương pháp dạy học mới đạt kết
quả cao.
Chuyên môn đã tạo điều kiện, sắp
xếp thời khóa biểu phù hợp với thời gian chủ đề (hai tiết liền nhau) để tăng
thêm cảm hứng và sự nối tiếp trong quá trình học tập của các em.
Chương trình dạy học Mĩ thuật đã được biên soạn theo định
hướng phát triển năng lực nhằm hướng tới
mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm, kích thích sự tương tác, tư duy sáng tạo,
phát triển nhận thức.
Bản thân là
một giáo viên trẻ, được đào tạo
chuyên sâu về môn Mĩ thuật, được tham
gia các buổi tập huấn, có nhiều điều kiện để học hỏi, tìm
tòi và tiếp thu các phương pháp hay và mới lạ từ đồng nghiệp, cộng với sự gắn
bó với các em học sinh.
Phụ huynh, học sinh đã hiểu được đây là một môn học nghệ thuật sáng tạo, vì vậy không ít
học sinh, các bậc phụ huynh luôn coi trọng và đầu tư chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, đồ dùng… cho môn học.
Mĩ thuật là
môn học nghệ thuật vui tươi, nhẹ
nhàng, có tính giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cao và là môn học
bổ trợ tích cực cho các môn học khác. Vì thế các em đón nhận tiết học một cách nhiệt
tình và hào hứng.
2.1.2. Khó Khăn
Bên cạnh những thuận lợi như trên thì việc dạy và học môn
Mĩ thuật theo phương pháp Đan Mạch vẫn còn gặp phải một số khó khăn như:
Do quan niệm của một số bậc phụ huynh, thiếu sự quan tâm
học tập cho học sinh, còn chưa coi trọng môn học Mĩ thuật ... Điều đó ảnh hưởng
trực tiếp đến chất lượng học tập của học sinh gây cho một số học sinh cảm giác
chán nản, không tự tin khi vẽ, khiến cho các em không thích thú với bài học, thể hiện tác phẩm của
mình qua loa, đại khái, vì thế không thấy được cái hay, cái đẹp và vận dụng vào
cuộc sống hàng ngày.
Vì đây là phương pháp học mới do đó vẫn còn học sinh chưa
hình thành thói quen vẽ biểu cảm, vẫn nhìn giấy trong quá trình vẽ, việc dùng
màu để thể hiện cảm xúc chưa rõ.
Một số học
sinh có hoàn cảnh gia đình khó khăn, ở với ông bà, cho nên các em chưa được
chăm lo, chuẩn bị đầy đủ đồ dùng học tập như: giấy A4, A3, màu vẽ…; Một số học sinh có
hạn chế về môn học, các em thường hay thờ ơ, thiếu hào hứng. Điều đó ảnh hưởng
không nhỏ đến kết quả học tập của các em.
Phương tiện,
đồ dùng trực quan, vật mẫu cho giáo viên và học sinh bổ
sung chưa kịp thời, chủ yếu là tự làm.
KẾT
QUẢ ĐẦU NĂM HỌC 2017 - 2018
|
Lớp |
TSHS được đánh giá |
Tự
tin thể hiện, thể hiện được cảm xúc, hoàn thành bài tại lớp |
Vẽ
rập khuôn, thiếu tự tin, chưa hoàn thành bài tại lớp |
||
|
SL |
% |
SL |
% |
||
|
1A |
24 |
11 |
45,8 |
13 |
54,2 |
|
1B |
25 |
10 |
40,0 |
15 |
60,0 |
|
1C |
25 |
12 |
48,0 |
13 |
52,0 |
|
2A |
29 |
14 |
48,5 |
15 |
51,5 |
|
2B |
28 |
13 |
46,4 |
15 |
53,6 |
|
3A |
29 |
12 |
41,4 |
17 |
58,6 |
|
3B |
30 |
14 |
46,7 |
16 |
53,3 |
|
3C |
29 |
15 |
51,7 |
14 |
48,3 |
|
4A |
33 |
15 |
45,6 |
18 |
54,4 |
|
4B |
35 |
20 |
57,1 |
15 |
42,9 |
|
5A |
23 |
13 |
56,5 |
10 |
43,5 |
|
5B |
26 |
18 |
50,0 |
18 |
50,0 |
|
5C |
25 |
14 |
56,0 |
11 |
44,0 |
2.2. Một số biện pháp nhằm giúp
học sinh tự tin hơn với quy trình vẽ biểu cảm
Căn cứ vào mục tiêu giáo dục đã đề ra cho bậc tiểu học, xác
định rõ vai trò và mục tiêu giáo dục của bộ môn, thông qua thực tế giảng dạy áp dụng phương pháp
mới giúp học sinh thực hiện tốt quy trình vẽ biểu cảm trong bộ môn Mĩ thuật tôi đã thực hiện một số biện pháp như sau:
2.2.1. Giúp các em hiểu rõ bản chất của Quy trình Vẽ biểu cảm
Đầu
tiên, tôi
sẽ gợi ý cho các em cùng nhau thảo luận qua về đối tượng của bài học, học sinh sẽ nhắc lại những
hiểu biết của mình về tranh chân dung đã được học ở lớp trước, sau đó các em nói về cách mình hiểu về
tranh chân dung tự họa, hoạt động này chỉ là một hoạt động nhắc lại những gì
học sinh đã được học để kết nối với đối tượng của chủ đề mới. Sau đó chúng tôi
cùng thảo luận bàn về sự khác nhau trong cách thể hiện của 2 bức tranh (Ví dụ:
Hai bức chân dung hình
4.1, trang 19, SGK - lớp 3) cuối cùng tôi đi đến khái
niệm về vẽ biểu cảm.
(Hình 4.1, trang 19, SGK - lớp 3)
Vẽ
biểu cảm là vẽ không nhìn vào giấy. Người vẽ buộc phải quan sát chặt
chẽ hình dạng và cạnh của đối tượng vẽ bằng đôi mắt của mình. Mục đích của nó không phải
là để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật giống thực, mà để tăng cường sự kết nối
giữa mắt, tay, não.
Để
minh họa cho khái niệm vừa đưa ra tôi tiến hành một thực hành với đối tượng
thực và không quên việc giải thích cặn kẽ về nó, việc giải thích rõ ràng
trong hoạt động này là rất quan trọng để học sinh thực sự hiểu bản chất của quy
trình.
Trong
quá trình quan sát giáo viên thực hành, các em sẽ tự mình rút ra những
nguyên tắc mà giáo viên đã thực hiện khi vẽ và cuối cùng tôi sẽ chốt lại 3
nguyên tắc mà tôi phải thực hiện khi vẽ biểu cảm:
- Không nhìn vào giấy
- Không nhấc bút
- Không nói chuyện
Tôi
hiểu rõ lí do vì sao các bản vẽ của học sinh mình chưa hoàn chỉnh, để khắc phục những điều đó
tôi đưa ra một số kỹ thuật yêu cầu các em thực hiện trong quá trình thực
hành như sau:
- Cố định cổ tay
- Di chuyển cánh tay linh
hoạt
- Thả lỏng tay khi vẽ nhưng
không nguệch ngoạc
- Di chuyển bút với tốc độ
chậm và ổn định
Thực
tế trong quá trình quan sát học sinh thực hành, giáo viên phải thường
xuyên nhắc nhở những kỹ thuật cơ bản này.
Tôi tiến hành luyện tập bằng cách cho các em nhìn vào ảnh chân dung
của chính mình hoặc có thể cho các em ngồi đối diện nhau hoặc dùng gương
và thực hành trong 3 đến 5 bài tùy vào năng lực của học sinh. Bài thứ nhất các em sẽ vẽ trong vòng 5 phút và những bài sau
giáo viên sẽ tăng lượng thời gian dần lên từ khoảng 1 đến 3 phút. Việc dùng ảnh ở đây mục đích chính
là để tiết kiệm thời gian trong khoảng thời gian hạn hẹp và bạn không thể chuẩn
bị một số lượng gương lớn và thực ra nhìn vào một hình ảnh cố định cũng dễ dàng
quan sát hơn một hình ảnh động. Và việc bạn giới hạn thời gian vẽ
trong bài đầu tiên sau đó tăng dần lượng thời gian lên sẽ giúp học sinh rèn
luyện cách nhìn bao quát tổng thể đến chi tiết cũng như điều đó sẽ giúp học
sinh phản xạ nhanh với đường nét và phối hợp tay mắt, việc kéo dãn thời gian ra
về sau sẽ giúp các em dò tìm kỹ càng hơn với nhiều đường nét và chi tiết mà vẫn đảm bảo
cái tổng thể, sự chuyển động của tay sẽ chậm và ổn định hơn.
Sau
khoảng 3 đến 5 bài thì nên cho học sinh dừng lại và cùng thảo luận về
những trải nghiệm vừa thực hành để rút ra kinh nghiệm đồng thời cũng là để
làm rõ bản chất của vẽ biểu cảm.
Thời gian sau đó, các em tiếp tục luyện tập với vẽ biểu cảm nhưng hoạt động này tôi
không giới hạn thời gian mà tùy vào khả năng của học sinh và đối diện nhau để
quan sát trực tiếp. Đến hoạt động hai tôi gần như rất ít khi phải nhắc đến các nguyên
tắc và kỹ thuật khi thực hiện trong quá trình quan sát học sinh vẽ mà dành
nhiều thời gian hơn để xem phản xạ và kết quả của học sinh, nếu như ở hoạt động một
các em vẫn
còn ngượng
ngùng thì sang hoạt động hai nó diễn ra tự nhiên hơn, kết quả trông thấy rõ ràng hơn. Tôi dành khoảng 15 phút
yêu cầu các bạn chuyển sang vẽ theo quan sát để theo dõi sự biến chuyển phản
ứng trong việc đặt đường nét và chất lượng của nó, sau đó các em lựa
chọn màu để vẽ nhằm tăng tính biểu cảm cho bức tranh.
Các
em có
ý thức rõ hơn trong việc thể hiện những đặc điểm cơ bản của đối tượng vẽ. Tất nhiên không phải học
sinh nào cũng đạt được mục tiêu mà giáo viên đặt ra mà quan trọng là các em đã được trải nghiệm như một trò chơi, một phương pháp mới.
...
Nguồn: ST
Tài liệu được chia sẻ miễn phí tại: https://www.dvtuan.com/