I,
Phần mở đầu:
Lý do chọn đề tài:
Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị lãnh
tụ vĩ đại của cách mạng Việt Nam, đồng thời cũng là là giáo dục lớn của dân
tộc. Người đã để lại cho chúng ta nhiều quan điểm giáo dục có giá trị, trong đó
quan điểm “ Học đi đôi với hành” là cơ sở khoa học, phương pháp luận biện chứng
và là qui luật của sự phát triển toàn diện nhân cách con người, phát triển nền
giáo dục Việt Nam hiện đại, tương lai. Vì thế đi sâu tìm hiểu và làm rõ giá trị
của quan điểm đó có ý nghĩa sâu sắc và hết sức quan trọng định hướng lý luận cũng như chỉ đạo thực tiễn
giáo dục, đào tạo ở các trường trong hệ thống giáo dục quốc dân hiện nay.
Quan điểm “ Học đi đôi với hành”
có quan hệ chặt chẽ với quan điểm “ Lý luận gắn liền với thực tế”. Người chỉ
ra: “ Lý luận phải đem ra thực hành. Thực hành phải nhằm vào lý luận. Lý luận
cũng như cái tên hoặc viên đạn. thực hành cũng như cái đích để bắn. Có tên mà
không bắn hoặc bắn lung tung, cũng như không có tên. Lý luân cốt để áp dụng vào
thực tế. Chỉ học thuộc lòng, để đem lòe thiên hạ thì lý luận ấy cũng vô ích. Vì
vậy chúng ta phải gắng học, đồng thời học thì phải hành”. Kế thừa
và phát triển quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục, Nghị quyết Đại
hội XI Đảng đã xác định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo
hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới
cơ chế quản lý giáo dục và đào tạo, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản
lý là khâu then chốt. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, coi
trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả
năng lập nghiệp. Đổi mới cơ chế tài chính giáo dục... Đổi mới mạnh mẽ nội dung,
chương trình, phương pháp dạy và học”.
Hoạt động trải nghiệm là một hoạt
động giáo dục được Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng dự thảo từ tháng 01/2018,
đây là một chương trình giáo dục bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12, ở tiểu học gọi
là Hoạt động trải nghiệm, ở Trung học cơ sở và trung học phổ thông gọi là Hoạt
động trải nghiệm hướng nghiệp.
Hoạt động trải nghiệm là một nội
dung chương trình mới được PGD&ĐT có định hướng cho các trường
đăng ký nội dung thực hiện trong năm học 2018-2019.
Nhà trường đang thực hiện Mô hình
trường học mới (VNEN) đã tổ chức nhiều tiết học có sự tham gia của cộng đồng,
cha mẹ học sinh cùng tham gia các tiết học để giúp học sinh cùng cha mẹ đưa nội
dung các tiết học sát với cuộc sống thực tế hơn nhưng các tiết học mới tổ chức
ở trong trường học chưa tổ chức ở ngoài trường học; vậy làm thế nào để tổ chức cho học sinh trải
nghiệm học các kiến thức ở môi trường bên ngoài trường học đạt hiệu quả, đây là
nội dung chương trình mới đòi hỏi tập thể CBGV nhà trường phải bỏ nhiều công
sức để nghiên cứu thực hiện, vì vậy tôi chọn đề tài Một số giải pháp nâng cao
hiệu quả Hoạt động trải nghiệm sáng tạo (HĐTNST) cho học sinh.
Để thực hiện đề tài này bản thân cần
phải nhận thức tốt một số điểm sau:
Nắm
rõ đặc điểm của HĐTNST, chương trình hoạt động trải nghiêm, các hoạt động trải
nghiệm, hình thức tổ chức trải nghiệm.
2. Đối tượng nghiên cứu.
Quản lý các hoạt động trải nghiệm sáng tạo của nhà trường, các giải
pháp nâng cao hiệu quả các hoạt động trải nghiệm sáng tạo; hình thức tổ chức
các HĐTNST.
3. Giới hạn của đề tài
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở trường tiểu học trong năm học 2018 – 2019.
4.Phương pháp nghiên cứu.
-
Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu;
-
Phương pháp khái quát hóa.
-
Phương pháp phỏng vấn
-
Phương pháp điều tra;
-
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục;
-
Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động
5. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Nghiên cứu đề tài nhằm mục
đích đề xuất một số biện pháp tích cực để tổ chức các HĐTNST cho học sinh các
khối nhằm để học sinh được trải nghiệm thực hành nhiều, các em có điều kiện đưa
các kiến thức đã được học vào thực tế cuộc sống, phát huy tính tích cực, sáng
tạo; nâng cao chất lượng dạy học và hiệu lực quản lý nhà trường ở trường tiểu
học .
Phần thứ hai:
I, Cơ sở lí luận của vấn đề
Theo Dự thảo chương trình phổ thông mới, hoạt động trải nghiệm là hoạt
động giáo dục được thực hiện bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12.
Ở tiểu học nội dung chương trình Hoạt động trải nghiệm tập trung
nhiều hơn vào các hoạt động phát triển
bản thân, kỹ năng sống, quan hệ với bạn bè, thầy cô và người thân trong gia
đình. Bên cạnh đó các hoạt động lao động và hoạt động xã hội và làm quen với
một số nghề gần gũi cũng được tổ chức thực hiện..
a. Khái niệm
Hoạt động TNST là hoạt động giáo dục, trong đó,
dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh được trực
tiếp hoạt động thực tiễn trong nhà trường hoặc trong xã hội dưới sự hướng dẫn
và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất
nhân cách, các năng lực và tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm
năng sáng tạo của cá nhân.
Khái niệm này khẳng định
vai trò chủ đạo của nhà giáo dục đối với hoạt động này; tính tham gia trực
tiếp, chủ động tích cực của học sinh; phạm vi các chủ đề hay nội dung hoạt động
và kết quả đầu ra là năng lực thực tiễn, phẩm chất và tiềm năng sáng tạo và
hoạt động là phương thức cơ bản của sự hình thành và phát triển nhân cách con
người.
b.Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm:
Hoạt động trải nghiệm tạo cơ hội học sinh huy động
tổng hợp kiến thức; kĩ năng các môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải
nghiệm thực tiễn đời sống gia đình, nhà trường và xã hội tham gia vào tất cả
các khâu của quá trình hoạt động từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện
đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm, bày tỏ quan điểm, ý tưởng sáng tạo, lựa
chọn ý tưởng hoạt động, thể hiện và tự khẳng định bản thân, đánh giá và tự đánh
giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm và của các bạn dưới sự hướng dẫn,
tổ chức của các nhà giáo dục, qua đó hình thành và phát triển những phẩm chất và
năng lực của học sinh.
c. Chương trình và phương pháp trong hoạt động trải
nghiệm
Chương trình hoạt động trải nghiệm mang tinh mềm dẻo
căn cứ vào bốn nội dụng hoạt động chính
Hoạt động phát triển cá nhân
Hoạt động lao động
Hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp
Một số nội dung sinh hoạt sao nhi đồng, Đội thiếu
niên được tích hợp trong nội dung các hoạt động trên.
Phương pháp giáo dục trong hoạt động trải nghiệm
phải đáp ứng các yêu cầu: Làm cho người học sẵn sàng tham gia trải nghiệm tích
cực, giúp người học suy nghĩ về những gì trải nghiệm, giúp người học phát triển
kĩ năng phân tích, khái quát hóa các kinh nghiệm có được tạo cơ hội cho người
học có kỹ năng giải quyết vấn đề và ra quyết dịnh dựa trên những tri thức và ý
tưởng mới thu được từ trải nghiệm.
d. Các loại hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ yếu
Sinh hoạt dưới cờ,
Sinh hoạt lớp
Hoạt động giáo dục chủ đề
Hoạt động câu lạc bộ
Hoạt động trải nghiệm thực tế
e.Hình thức tổ chức
Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm bao gồm
Hình thức có tính khám phá ( thực địa – thực tế,
tham quan, cắm trại, trò chơi…)
Hình thức có tính thể nghiệm, tương tác ( diễn đàn,
giao lưu, hội thảo, sân khấu hóa…);
Hình thức có tính cống hiến (Thực hành lao động,
hoạt động tình nguyện, nhân đạo…)
Hình thức có tính nghiên cứu, phân hóa ( dự án
nghiên cứu khoa học, hoạt động theo nhóm hoặc sở thích).
Hoạt động trải nghiệm có thể tổ chức trong và ngoài
lớp học; trong và ngoài nhà trường theo qui mô cá nhân, nhóm, lớp học; khối lớp
hoặc qui mô cả trường,
II.Thực trạng vấn
đề:
Trường
tiểu học Lê Hồng Phong thực hiện Mô hình trường học mới từ năm học 2012-2013 và
Thực hiện Thông tư 30/2014/TT/BGDĐT và
thông tư số 22 về đánh giá học sinh tiểu học được áp dụng từ năm học 2014-2015,
nhà trường đã chỉ đạo tổ chức HĐTNST. Những hoạt động này mới diễn ra ở trong
phạm vi lớp học, trường học, chưa diễn ra ở ngoài trường học nhưng được đội ngũ cán bộ giáo viên đã nhận thức
được về vai trò, vị trí của HĐTNST trong quá trình phát triển toàn diện cho học
sinh. Giáo viên nhà trường đã mạnh dạn
nghiên cứu vấn đề và tổ chức hướng dẫn học sinh thực hiện. Thông qua việc tổ
chức HĐTNST cho học sinh, nhà trường đã xây dựng được mối quan hệ tốt đẹp với
phụ huynh học sinh và cộng đồng. Đồng thời nhà trường còn huy động sự tham gia
của cộng đồng vào công tác giáo dục, chăm sóc học sinh, nâng cao cơ sở vật
chất, trang thiết bị dạy học phù hợp với nhiệm vụ, yêu cầu của nhà trường. Đây
cũng là nội dung thực hiện đúng vai trò của cha mẹ học sinh tham gia đánh giá
học sinh cùng với nhà trường theo hướng dẫn của Thông tư 30/2014/TT/BGDĐT.Đối
với học sinh được tham gia HĐTNST, các em phấn khởi, mạnh dạn, tự tin, tự giải
quyết vấn đề và có nhiều sáng tạo mới trong học tập và sinh hoạt hàng
ngày.
Hoạt động trải nghiệm thực tể đã có từ rất lâu trong
các môn học ở bậc tiểu học, các hoạt động ngoại khóa sinh hoạt tập thể. Nhưng
trên thực tế giáo viên và học sinh đã
tiến hành các hoạt động đó mà không ý thức sâu sắc về vai trò của nó với sự hình
thành và phát triển phẩm chất, năng lưc.
Trong các tiết học trải nghiểm ở chương trình Mô
hình trường học mới một số giáo viên mới
dừng lại ở kiến thức ứng dụng bài học vào cuộc sống, nội dung ứng dụng học tập
vào thực tiễn qua Góc học cộng đồng của từng lớp: Trưng bày các sản phẩm mùa vụ
của địa phương như các loai đậu, rau, cà phê, tiêu., giới thiệu các đặc điểm
văn hóa tập quán phong tục của địa phương, các di tích lịch sử, nghề truyền
thống, cây trồng vật nuôi….học sinh ít được cùng giáo viên trải nghiệm thực tế ở
ngoài trường học, học sinh chưa được chiêm ngưỡng hay tự tay làm các công việc
thường ngày của cuộc sống.
Khó khăn về thời gian tổ chức: Việc xây dựng kế hoạch, chương trình dạy học hiện nay khá kín về thời
lượng, bên cạnh đó các yếu tố về không gian, địa lý như các khu di tích lịch
sử, bảo tàng, các địa danh thường nằm khá xa địa điểm trường học, kinh phí tổ
chức cho học sinh đi học trải nghiệm lại không nhỏ.
III.Các giải pháp
Tổ chức hoạt động học
tập trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được tiếp tục khuyến khích tại nhà trường
trong năm học 2018-2019. Tuy vậy, đây là
công việc không dễ thực hiện. Khi bắt
tay vào thực hiện sẽ gặp phải không ít khó khăn. Một yếu tố quan trọng phải kể
đến, khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm, nếu không có sự chuẩn bị về
tâm lí và phương pháp, các em học sinh dễ bị rơi vào sự thụ động khi tiếp cận
đối tượng trải nghiệm hoặc sẽ biến buổi học trải nghiệm thành một chuyến tham
quan. Khi tổ chức, yếu tố về sự an toàn trong quá trình tổ chức hoạt động học
tập trải nghiệm là rất quan trọng. Do khoảng cách địa lí, phương tiện di chuyển
và đối tượng trải nghiệm nên việc đảm bảo an toàn trong quá trình tổ chức cho
số đông học sinh tham gia học tập sẽ gặp không ít khó khăn.Để đạt được mục
đích, yêu cầu và hiệu quả của hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm đổi mới
phương pháp giáo dục, nhà trường cần có một chương trình, kế hoạch và phương
pháp tổ chức thật sự khoa học và phù hợp. Khi xây dựng chương trình, cần chú ý
đến hoạt động này trong thời lượng chương trình để việc sắp xếp và tổ chức xen
kẽ vừa hợp lí vừa hiệu quả. Cần căn cứ vào điều kiện thực tế để xây dựng kế
hoạch và tiến hành các hoạt động học tập trải nghiệm sao cho hiệu quả, làm tốt
công tác phối hợp với Ban đại diện cha mẹ học sinh, các đoàn thể và địa phương trong khi tổ chức./.
Trong
mỗi chuyến trải nghiệm cho các khối lớp nhà trường xác định, trải nghiệm không
chỉ là quan sát, chiêm ngưỡng hay nghe giảng giải mà học sinh cần được tự tay
mình làm những công việc thường ngày của cuộc sống. Tuy có thể không thành thạo
nhưng việc tự làm những công việc dù là nhỏ, các em sẽ cảm nhận được sự vất vả,
khó nhọc và rèn luyện đức tính yêu lao động.
Thực hiện tốt Nghị quyết 29-NQ/TW về
đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo góp phần thực hiện tốt mục tiêu:
“Phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát
hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo
đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến
thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học…”của người học. Tổ
chức HĐTNST trong nhà trường góp phần thực hiện dạy học theo định hướng phát
triển năng lực, tạo cơ hội cho học sinh phát huy khả năng sáng tạo, biết vận
dụng những kiến thức đã học vào thực tế, đồng thời biết chia sẻ và quan tâm tới
mọi người xung quanh.
Việc học thông qua làm, học đi đôi với hành và học
từ trải nghiệm đều giúp người học đạt được tri thức và kinh nghiệm nhưng theo
các hướng tiếp cận không hoàn toàn như nhau, trong đó trải nghiệm có ý nghĩa
giáo dục cao nhất và có phần bao hàm cả học và thực hành.
Căn
cứ vào khả năng, điều kiện của học sinh, của trường, của cộng đồng địa phương nhà trường xây dựng kế hoạch Tổ chức hoạt động
trải nghiệm sáng tạo năm học 2018-2019 để tổ chức HĐTNST sao cho học sinh được
chủ động, phấn khởi, tích cực tham gia.
Tuy
nhiên, đây là một nội dung mới nên trong quá trình tổ chức HĐTNST cho học sinh,
vẫn còn một số ý kiến băn khoăn về yêu cầu, cách thức tổ chức thực hiện, về khả
năng của học sinh... Để việc tổ chức HĐTNST cho học sinh có hiệu quả, cần tập
trung thực hiện tốt một số biện pháp sau:
1.Tổ chức tập huấn cho đội ngũ CBGV
Trước
đây, khi tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp, đa số giáo viên làm thay học
sinh ở hầu hết các khâu: lựa chọn nội dung, xây dựng kế hoạch, chuẩn bị. Học
sinh chỉ tham gia thực hiện với số ít học sinh trong lớp. Với yêu cầu tất cả
học sinh đều được tham gia đầy dủ các bước khi tổ chức HĐTNST là nhiệm vụ mới mẻ,
khó khăn nên giáo viên còn rất lúng túng trong khâu xây dựng kế hoạch, tổ chức
thực hiện. Do vậy tổ chức tập huấn để mỗi giáo viên nắm chắc mục đích, ý nghĩa,
yêu cầu và các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm là rất cần thiết.
2 Xây dựng các kĩ năng nền cho học sinh.
Khi
tham gia HĐTNST đòi hỏi học sinh phải huy động kiến thức, kĩ năng, các phẩm
chất năng lực tổng hợp để giải quyết nhiệm vụ thực tiến. Có nhiệm vụ của cá
nhân, có nhiệm vụ đòi hỏi phải có sự hợp sức của cả nhóm. Các em phải bàn bạc, trao
đổi, thống nhất, ra quyết định. Do vậy điều quan trọng với mỗi giáo viên là
phải hướng dẫn các em các kĩ năng như: kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng lắng nghe
và phản hồi tích cực, kĩ năng ghi chép, thu thâp xử lí thông tin, kĩ năng ra
quyết định. Đồng thời xây dựng niềm tin đối với học sinh. Giáo viên chỉ có thể
tin tưởng các em thì mới có thể giao việc cho các em. Và ngược lại, học sinh
chỉ có tin yêu giáo viên, tin yêu bạn của mình mới có thể tự tin chia sẻ với
chính giáo viên và bạn bè trong lớp nhưng suy nghĩ của mình..
3.Hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu về
HĐTNST
Ngay
từ đầu năm học, ngoài việc hướng dẫn học sinh xây dựng nội quy của lớp, của
trường, các kỹ năng cơ bản: tổ chức, làm việc nhóm, ghi chép vv… Giáo viên cần
giới thiệu, hướng dẫn cho học sinh hiểu về mục đích, các hình thức, cách tổ
chức HĐTNST. Thông qua đó, học sinh cả lớp biết lựa chọn hình thức tổ chức phù
hợp với nội dung; nắm được các bước cơ bản cần thực hiện, trách nhiệm của từng
cá nhân khi tham gia HĐTN.
Giáo
viên nên hướng cho học sinh lựa chọn nội dung thực hiện trong cả năm học dựa
trên chủ điểm từng tháng, điều kiện, khả năng của bản thân, của lớp, của nhà
trường, của địa phương có thể tổ chức được. Việc này sẽ tạo tâm thế sẵn sàng
thực hiện cho học sinh.
4 Tổ chức và duy trì tốt hoạt động của hội đồng tự
quản lớp
Giáo
viên cần mạnh dạn giao việc cho hội đồng tự quản thực hiện các nhiệm vụ quản lí
lớp, duy trì tổ chức sinh hoạt lớp, giờ chào cờ đầu tuần; khuyến khích các em
tích cực tham gia trang trí lớp, tự tổ chức các hoạt động vui chơi, đăng kí
tham gia các câu lạc bộ, tránh làm thay, làm hộ học sinh. Giáo viên chỉ đóng
vai trò là người tư vấn giúp đỡ. Làm như vậy các em mới có cơ hội bộc lộ khả
năng của bản thân, rèn luyện các phẩm chất, năng lực cần thiết. Từ đó có thêm
các kĩ năng cần thiết để tổ chức HĐ TNST hiệu quả.
5.Tổ chức phong phú các hình thức, phương pháp dạy
học trên lớp.
HĐTNST
có nội dung rất đa dạng và mang tính tổng hợp kiến thức, kĩ năng của nhiều môn
học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục. Vì thế khi dạy học trên lớp, giáo viên
cần tổ chức bằng nhiều hình thức, phương pháp dạy học khác nhau: cá nhân, nhóm,
trò chơi, đố vui, ứng dụng công nghệ thông tin, các kĩ thuật dạy học tích cực.
Đặc biệt là phương pháp Bàn tay nặn bột. Dạy học theo phương pháp Bàn tay nặn
bột chính là tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ngay trong từng môn học.
6. Tạo cơ hội cho tất cả học sinh tham gia vào cả
quá trình của HĐTNST.
HĐTNST
về cơ bản mang tính chất của hoạt động tập thể trên tinh thần tự chủ nhằm phát
triển khả năng sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Thông
qua HĐTNST hình thành những năng lực, kỹ năng sống, phẩm chất tốt đẹp của học
sinh. Chính vì thế, để tổ chức HĐTNST. Mỗi giáo viên phải giúp đỡ, hỗ trợ các
em thực hiện đầy đủ các bước cơ bản sau:
Bước
1. Xây dựng ý tưởng;
Bước
2. Xây dựng kế hoạch;
Bước
3. Công tác chuẩn bị thực hiện;
Bước
4. Tổ chức thực hiện;
Bước
5. Đánh giá kết quả thực hiện.1
Việc
các em được tham gia đầy đủ vào từng bước sẽ giúp hình thành và rèn luyện các
phẩm chất năng lực cần thiết: năng lực tổ chức, năng lực giao tiếp, tự giải
quyết vấn đề vv… Do đó giáo viên không nên coi nhẹ một bước nào.
Bước
1. Giúp học sinh xây dựng ý tưởng
Ví
dụ: Kết thúc hoạt động tháng 10, chuẩn bị cho hoạt động của tháng 11, giáo viên
có thể gợi ý nhiều cách để học sinh xây dựng ý tưởng như sau:
+
Theo các em, tháng 11 có ngày lễ nào lớn nhất ? (20/11). Vậy các em có suy nghĩ
gì về ngày đó ? Học sinh sẽ trả lời nhiều ý khác nhau. Trên cơ sở đó, giáo viên
sẽ hướng cho học sinh thực hiện một hoạt động có ý nghĩa để chào mừng ngày Nhà
giáo Việt Nam 20/11.
Bước
2. Học sinh phải định hình những công việc cần làm
làm là gì ? Tổ chức ở đâu ? Những ai thực hiện ? Cần có sự giúp đỡ của ai ở
trong hoặc ngoài nhà trường ? Cần những gì về cơ sở vật chất, thiết bị, đồ
dùng… để thực hiện ?
Ví
dụ tỉnh Đăk Lăk có các di tích lịch sử nào ? Lúc này, vai trò của Hội đồng tự
quản lớp được phát huy. Các em vừa là người thu thập và xử lý thông tin, phân
tích tình hình và tổ chức lớp để bàn bạc đi đến thống nhất nội dung công việc
cần làm.
Ở
bước này, đối với học sinh lớp Một, lớp Hai, giáo viên có thể ghi chép giúp học
sinh kế hoạch, đối với học sinh lớp Ba, Bốn và Năm, giáo viên nên để học sinh
tự ghi chép. Tùy theo các em có thể viết trong vở theo trình tự về nội dung,
hình thức, công tác chuẩn bị, thời gian, địa điểm, đối tượng tham gia,…hoặc các
em xây dựng bằng sơ đồ, bảng biểu,… Như vậy, ngay từ hoạt động này, các em được
bộc lộ nhiều khả năng: Ngôn ngữ, giao tiếp, phân tích, phán đoán, lắng nghe,
cách trình bày, tổng hợp, tính toán… Đó là cái đích mà giáo viên đang rất cần ở
các em. Vì thế phát huy vài trò của học sinh từ bước 2 là quan trọng để các em
làm tốt các bước tiếp theo.
Bước
3. Trong quá trình học sinh thực hiện bước này,
giáo viên cần theo dõi, giúp đỡ học sinh việc chuẩn bị thực sự phải an toàn về
mọi mặt: Sức khỏe, tác phong, lời nói, ăn mặc, đồ dùng, dụng cụ, ...phục vụ cho
hoạt động. Đặc biệt giáo viên có thể tập huấn, hướng dẫn cho các em các kĩ năng
nền cần thiết: cách ghi chép, phỏng vấn hoặc dự đoán tình huống nảy sinh khi
thực hiện, cách giải quyết…
Bước
4. Học sinh tiến hành thực hiện công việc. Trong
quá trình các em thực hiện, giáo viên cần giúp đỡ và theo dõi. GV cần quan tâm
đến những tình huống nảy sinh và sự sáng tạo trong cách giải quyết của các em.
Điều này giúp giáo viên có thể đánh giá đúng những phẩm chất năng lực của các
em.
Bước
5. Đây là bước cuối cùng của hoạt động, học sinh tự
đánh giá lại quá trình hoạt động. Hội đồng tự quản duy trì trực tiếp hoặc học
sinh tự viết ra giấy, sau đó Hội đồng tự quản tổng hợp lại các ý kiến.
Nội
dung đánh giá phải được tổng hợp lại từ việc xây dựng ý tưởng đến tất cả các
bước tổ chức thực hiện; kết quả công việc và ý nghĩa của nó; những bài học kinh
nghiệm về mọi mặt; những sáng kiến mới nào có thể áp dụng trên lớp học hoặc
hoạt động ngoài lớp học tiếp theo,…Thông qua đây, giúp học sinh sẽ có khả năng
tư duy sâu hơn; việc giao tiếp được mạnh dạn, tự tin; ý thức trách nhiệm của
các em được bộc lộ.
Lập
kế hoạch định hướng một số hoạt động trải nghiệm
Hoạt động 1:
Tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh thông qua việc
Giáo
dục kĩ năng sống: Ví dụ ở bài 2/ Đạo đức lớp 5: “Hoàn
thành xuất sắc nhiệm vị được giao”
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần quan tâm đến phần Trải
nghiệm và phần Bài học, đặc biệt là phần trải nghiệm:
những yêu cầu về xử lý tình huống, thực hiện bài tập, trò chơi… liên quan đến
bài học để giúp học sinh vận dụng tri thức vào thực tế., học sinh được thực
hành “Lập kế hoạch cho lớp làm vệ sinh sân trường” (yêu cầu 2 – phần trải
nghiệm). Có trải nghiệm qua thực tế việc làm vệ sinh sân trường, học sinh mới
biết cần chuẩn bị những gì, cần làm những gì khi thực hiện công việc đó và lập
được kế hoạch và thực hiện nhiệm vụ trực nhật lớp học (ở lớp); lập kế hoạch và
thực hiện việc dọn dẹp nhà cửa (ở nhà). Qua thực hành trải nghiệm, học sinh sẽ
phát huy được tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân, học
sinh được tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động từ lựa chọn ý
tưởng, thiết kế hoạt động tham gia chuẩn bị, thực hành trải nghiệm, tự đánh
giá, khảng định.
Hoạt động 2: Tổ chức trải nghiệm cho học sinh qua hoạt động các Câu lạc bộ
Hoạt động của Câu lạc bộ tạo cơ hội để học sinh được chia sẻ những
kiến thức, hiểu biết của mình về các lĩnh vực mà các em quan tâm, qua đó phát
triển các kĩ năng của học sinh như: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng lắng nghe và
biểu đạt ý kiến, kĩ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng, kĩ năng viết bài, kĩ năng
chụp ảnh, kĩ năng hợp tác, làm việc nhóm, kĩ năng ra quyết định và giải quyết
vấn đề,…
Câu lạc bộ là nơi để học sinh thực hành các quyền trẻ em của mình
như quyền được học tập quyền được vui chơi giải trí và tham gia các hoạt động
văn hóa, nghệ thuật; quyền được tự do biểu đạt; tìm kiếm, tiếp nhận và phổ biến
thông tin,…
Thông qua các hoạt động của các Câu lạc bộ, giáo viên hiểu và quan
tâm hơn đến nhu cầu, nguyện vọng mục đích chính đáng của các em. Mỗi lớp (hoặc
khối) đều có thể tổ chức nhiều câu lạc bộ khác nhau cho các nhóm học sinh tham
gia và cần xây dựng kế hoạch cụ thể cho mỗi câu lạc bộ để việc tổ chức thực
hiện đạt được hiệu quả giáo dục cao như: CLB Em yêu Tiếng Việt; CLB Toán; CLB
Thể dục thể thao; CLB Trò chơi dân gian…
Hoạt động 3: Tổ chức trải nghiệm cho học sinh thông qua tham quan dã ngoại
Với điều kiện thực tế của lớp, giáo viên có thể tổ chức cho các
em:
- Tham quan, dâng hương Di tích lịch sử văn hóa ở địa phương Đăk
Lăk vào ngày hội và trải nghiệm các hoạt động trong ngày Hội của các buôn trong
xã.
- Tham quan xưởng cơ khí, nhôm kính, lò rèn ở địa phương để tìm
hiểu về ứng dụng cũng như cách sản xuất đồ dùng từ hợp kim của sắt (thép): chấn
song sắt, hàng rào sắt, cửa sắt, dao, cuốc, xẻng; từ nhôm: khung cửa, tủ bếp,… (Bài
23: Sắt, gang, thép và Bài 25: Nhôm – môn Khoa học).
- Tham quan vườn ươm cây giống ở địa phương để các em tìm hiểu các
cách tạo ra cây con: gieo hạt, giâm cành, chiết, ghép,… (Bài Cây con mọc lên từ
hạt và bài Cây con có thể mọc lên từ một bộ phận của cây mẹ - môn Khoa học)
- Thăm hộ gia đình chăn nuôi nhiều gà giúp các em trải nghiệm về
cách cho gà ăn, uống, chăm sóc và vệ sinh phòng bệnh cho gà. (Bài 13: Nuôi
dưỡng gà, Bài 14: Chăm sóc gà, Bài 15: Vệ sinh phòng bệnh cho gà – môn Kĩ
thuật).
- Tham qua trụ sở Ủy ban nhân dân xã để tìm hiểu về vai trò cũng
như một số hoạt động của Ủy ban nhân dân xã (Bài 10: Ủy ban nhân dân xã – môn
Đạo đức).
- Viếng, chăm sóc Đài tưởng niệm liệt sĩ của xã Eana để thể hiện
đạo lí Uống nước nhớ nguồn…
Hoạt động 4: Tổ chức trải nghiệm cho học sinh thong qua hoạt động nhân đạo
Giáo viên có thể tổ chức cho học sinh trong lớp tham gia các hoạt
động nhân đạo như:
- Mua tăm tre ủng hộ người mù.
- Quyên góp quần áo, sách vở, đồ dùng học tập, tiền… ủng hộ các
bạn hoàn cảnh khó khăn.
- Nuôi lợn đất lấy quỹ ủng hộ các bạn trong lớp, trong
trường có hoàn cảnh khó khăn.
- Giúp đỡ các gia đình có hoàn cảnh neo đơn trong trường, trong
xã…
Hoạt động 5: Tổ chức trải nghiệm cho học sinh qua các hội thi, cuộc thi
Tùy theo nội dung theo từng chủ điểm mà hội thi/cuộc thi trong lớp
học có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như:
- Thi vẽ tranh
- Thi viết chữ đẹp
- Thi kể chuyện theo sách, theo tranh
- Thi đọc thơ diễn cảm
Ngoài các hội thi tổ chức theo đơn vị lớp, giáo viên động viên học
sinh tham gia các cuộc thi, giao lưu cấp trường, cấp huyện, tỉnh tổ chức như:
- Thi đấu cầu lông, cờ vua, bóng đá mi ni…
Giáo viên cần lưu ý khi tổ chức hội thi phải linh hoạt, sáng tạo,
nên kết hợp với các hình thức tổ chức khác (như văn nghệ, trò chơi) để cuộc
thi/hội thi phong phú, đa dạng, thu hút được nhiều học
7: Làm tốt công tác tham mưu, đề xuất, phối hợp
Các
hình thức HĐTNST rất phong phú: hoạt động câu lạc bộ, tổ chức trò chơi, diễn
đàn, sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, các hội thi, hoạt động giao lưu,
hoạt động nhân đạo, hoạt động tình nguyện, hoạt động cộng đồng, sinh hoạt tập
thể, lao động công ích, sân khấu hóa, thể dục thể thao, tổ chức các ngày hội,…
Để giúp các em tổ chức tốt HĐ TNST thì sự tham gia của cộng đồng đặc biệt là
cha mẹ học sinh là vô cùng quan trọng. Nhà trường cũng như mỗi giáo viên cần
chủ động đề xuất, phối hợp với cấp ủy, chính quyền, các ban ngành đoàn thể địa
phương; các các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp ở địa phương, các nhà hoạt động
xã hội, những nghệ nhân, những người lao động... cùng tham gia. Các cơ sở như
khu di tích lịch sử, khu văn hóa, cơ quan, công trường, nhà vườn, khu chăn
nuôi, đồng ruộng… hoặc ở mỗi gia đình đều có thể là địa điểm lý tưởng để học
sinh được thực hành, trải nghiệm sáng tạo.
8. Làm tốt vai trò trung tâm của nhà trường.
Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo thường diễn ra trong không gian mở, có nhiều lực
lượng giáo dục tham gia, đòi hỏi phải tốn nhiều thời gian, công sức, kinh phí
nên nhà trường cần xây dựng thời khóa
biểu hợp lí, linh hoạt. Có thể bố trí tiết HĐTNST liền với tiết SHTT để giáo
viên có nhiều thời gian hơn bởi ở tiểu học, GVCN hàng ngày đều có mặt ở lớp,
những nội dung nhận xét đánh giá tình hình của lớp có thể thực hiện ngay sau
mỗi buổi học. Nhà trường cần giao quyền tự chủ và khuyến khích giao viên linh
hoạt, sáng tạo trong việc xây dựng chương trình thời khóa biểu.
Mặt
khác hoạt động TNST không chỉ là trách nhiệm của riêng GVCN nên nhà trường cần
đóng vai trò trung tâm, định hướng tổ chức, chỉ đạo, điều hành, phân công trách
nhiệm cho các thành viên trong nhà trường; chủ động phối hợp với các lực lượng
giáo dục khác khi tổ chức HĐTNST cho học sinh.
Bên
cạnh đó, nhà trường cần đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài chính vụ
cho hoạt động của các em; khuyến khích, động viên đội ngũ giáo viên tích cực và
sáng tạo trong quá trình tổ chức hoạt động.
IV.
Tính mới
của giải pháp:
1.
Tăng cường tổ chức các hoạt động thực hành cho học sinh
Hoạt
động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục trong đó từng học sinh được trực
tiếp hoạt động thực tiễn trong nhà trường hoặc trong xã hội dưới sự hướng dẫn
và tổ chức của giáo viên,… qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, các kỹ năng và
tích luỹ kinh nghiệm riêng của cá nhân. Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được
coi trọng trong từng môn học; đồng thời trong kế hoạch giáo dục cũng bố trí các
hoạt động trải nghiệm sáng tạo riêng, mỗi hoạt động này mang tính tổng hợp của
nhiều lĩnh vực giáo dục, kiến thức, kỹ năng khác nhau.
Bằng
hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa là người tham gia, vừa là
người kiến thiết và tổ chức các hoạt động cho chính mình nên học sinh không
những biết cách tích cực hoá bản thân, khám phá bản thân, điều chỉnh bản thân
mà còn biết cách tổ chức hoạt động, tổ chức cuộc sống và biết làm việc có kế
hoạch, có trách nhiệm.
2.
Phối hơp nhiều tổ chức, lực lượng tham gia vào hoạt động giáo dục
Đây
là hoạt động giáo dục tổ chức trong hoặc ngoài nhà trường, để thực hiện có hiệu
quả nhà trường phải xây dựng kế hạch, dự toán kinh phí, phối hợp với nhiều tổ chức
để thực hiện: Tổ chức Đoàn thanh niên, Đội thiếu niên, Ban đại diện cha mẹ học
sinh, chính quyền địa phường, các chủ trang trại, các cơ quan chuyên môn của địa phương; Ban
quản lý các khu di tích, quản lý các dịch vụ ăn uống, phương tiện đi lại…
Phối
hợp với rạm y tế : Tuyên truyền An toàn thực phẩm, giáo dục sức khỏe giơi tính,
chăm sóc sức khẻ bản thân
Phối
hơp công an địa phương: Tuyên truyền an ninh trường học, phòng chống bạo lực
học đường, phòng chống tội phạm..
Phối
hơp các khu di tích lịch sử: Tổ chức cho học sinh tham gia các điểm di tích
lịch sử
Phối
hợp với các chủ trang trại, chủ cơ sở sản xuất ở địa phường: cho hs trải nghiệm
chăm sóc cây rau, hoa, các loại cây kinh tế chủ lực của địa phương như cây cà
phê, điều, tiêu….
V. Hiệu quả SKKN:
Hoạt động trải nghiệm
sáng tạo là các hoạt dộng giáo dục thực tiễn, tăng cường tổ chức cho học sinh
thực hành cần phải được tổ chức song hành với hoạt động dạy học trong nhà
trường. Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm cụ thể và các hành
động của học sinh. Thông qua các hoạt động này học sinh được nâng cao các tổ
chất và tiềm năng của bản thân, nuôi dưỡng ý thức tự lập đồng thời quan tâm
chia sẻ với những người xung quanh.
Phần thứ ba: Kết
luận, kiến nghị
I. Kết luận:
Thông qua việc tham gia
vào các HĐTNST học sinh được phát huy vai trò chủ thể, tính tích cực, chủ động,
tự giác và sáng tạo của bản thân. Các em được chủ động tham gia vào tất cả các
khâu của quá trình hoạt động từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và
đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và khả năng của bản
than từ đó hình thành cho các em các năng lực, phẩm chất phát triển khả năng
sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. HĐTNST có nội dung rất
đa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp nhiều kiến thức, kĩ năng của nhiều môn
học, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: Giáo dục đạo đức, giáo dục trí
tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục nghệ thuật thẩm mĩ, giáo dục lao động,
giáo dục phòng chống ma tuysvaf phòng chống các tệ nạn xã hội…. Nội dung giáo
dục của HĐTNST thiết thực và gần gũi với cuộc sống thực tế, đáp ứng được nhu
cầu hoạt động của học sinh, giúp các em vận dụng các hiểu biết của mình vào
thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi. Thông qua các hoạt động này
trong năm học 2018-2019 nhà trường đã định hướng tổ chức theo các qui mô khác
nhau: Theo khối lớp, theo nhóm sở thích…. Khối 1; khối 2,3 và khối 4,5; các câu lạc bộ theo sở
thích: Câu lạc bộ võ thuật, vẽ tranh, viết chữ đẹp. Từ những đặc điểm chung của
từng khối lớp, từng nhóm nhà trường đã tổ chức cho học sinh nhiều tiết học trải
nghiệm tại địa phương xã Eana, tại thành phố Buôn Ma Thuột
II. Kiến nghị:
Kiến
nghị với địa phương và các tổ chức, đoàn
thể
Tạo
điều kiện cho nhà trường khi đến liên hệ cho học sinh học các tiết học trải
nghiệm
Kiến
nghị với Phòng Giáo dục và Đào tạo
Chỉ đạo và khuyến khích các trường tổ chức các tiết học trải nghiệm