BÁO CÁO
SÁNG KIẾN
I.
ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN.
Như chúng ta
đã biết,trong cuộc sống ngôn ngữ chính là công cụ quan trọng trong quá trình
giao tiếp, muốn giao tiếp tốt thì phải có ngôn ngữ tốt.Để làm được điều đó thì
chúng ta phải trau dồi,học hỏi kiến thức cho bản thân.Cuộc sống cái rất nhiều
cái hay,cái đẹp nếu như chúng ta không có ngôn ngữ ,ngôn từ phong phú thì không
thể thấy hết được cái hay cái đẹp đó.Chính vì thế ,tôi thấy bộ môn Tiếng Việt
vô cùng quan trọng.So với các môn học khác thì bộ môn Tiếng Việt có phần trừu
tượng,khó tiếp thu hơn đối với các em học sinh.Nhờ có bộ môn Tiếng Việt mà giúp
các em biết đọc biết viết,biết giao tiếp,biết lĩnh hội tri thức...Cấp Tiểu học
là cấp bậc đầu tiên và cũng là nền tảng cho các cấp bậc tiếp theo.Muốn có vốn
từ phong phú,nguồn kiến thức vững chắc rộng lớn thì ngay ở cấp bậc này các em
phải được học hỏi,tiếp thu tri thức.Chính vì thế,bộ môn Tiếng Việt là bộ môn
chính được đưa vào giảng dạy trong chương trình tiểu học.Một trong những phân
môn khó của môn Tiếng Việt chính
phân môn Luyện từ và câu.Nhờ có
phân môn này mà các em mới có vốn từ phong phú để cảm thụ, để viết văn,cung cấp
cho học sinh hiểu biết sơ giản về từ và câu,rèn luyện cho học sinh kĩ năng dùng
từ đặt câu và sử dụng những kiểu câu để thể hiện tư tưởng tình cảm của
mình.Không những thế nó còn giúp cho học sinh hiểu những câu nói của người
khác.Càng lên cao thì nội dung kiến thức càng khó đặc biệt là ở khối lớp 5.
Năm học 2019
-2020 là năm đầu tiên tôi được phân công giảng dạy bộ môn Tiếng Việt lớp
5.Trong quá trình giảng dạy ,tôi thấy các em còn lúng túng ở phần giải nghĩa từ
trong phân môn Luyện từ và câu.Các em có sự nhầm lẫn và không phân biệt được từ
đồng âm và từ nhiều nghĩa, vốn từ của các em vô cùng hạn chế,không hiểu nghĩa
của từ để làm bài...Nhận thấy được điều đó vô cùng quan trọng ,muốn giúp học
sinh học đạt được mục tiêu của phân môn và của môn học, tôi đã rút ra một số
kinh nghiệm về cách hướng dẫn học sinh phân biệt từ đồng âm với từ nhiều
nghĩa.Vì thế, tôi đã chọn sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp giúp học sinh
lớp 5 học tốt từ nhiều nghĩa.
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP
1.Mô tả giải pháp trước khi tạo
ra sáng kiến
a.Thực trạng trước khi áp dụng
giải pháp
- Đia phương tôi giảng dạy là một vùng quê mà người dân chưa có điều kiện
kinh tế. Bố mẹ đi làm chưa có thời gian quan tâm con cái.Nhiều phụ huynh đi làm
ăn xa,các em ở với ông bà nên việc quan tâm giáo dục các em chưa cao.Việc phối
hợp giáo giáo dục giữa phụ huynh và nhà trường chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
- Vốn từ của học sinh còn hạn chế, không giải được nghĩa của từ nên rất khó
khăn trong việc giảng dạy.
- Nhiều em có nhận thức chưa nhanh,năng lực còn hạn chế nên việc nhận thức
kiến thức vô cùng khó khăn.
- Đội ngũ giáo viên trong trường vững chắc chuyên môn nghiệp nên tạo điều
kiện cho tôi học hỏi được rất nhiều kiến thức.
b. Giải pháp cũ:
- Khi học xong ,tôi thấy các em học sinh lớp 5 chưa nắm
chắc kiến thức,nhiều học sinh chưa xác định được đâu là nghĩa gốc đâu là nghĩa
chuyển của từ nhiều nghĩa.
c. Giải pháp mới:
- Khi áp dụng giải pháp mới tôi thấy học sinh có tiến bộ
rất nhiều.
- Học sinh
nắm tương đối kiến thức về từ nhiều nghĩa, có vốn từ phong phú hơn.
- Giúp học
sinh sử dụng từ nhiều nghĩa hợp lí,chính xác trong giao tiếp cũng như trong
cuộc sống.
2. Giải pháp thực hiện.
Sau khi học xong bài từ nhiều nghĩa tôi luôn nhấn mạnh tới học sinh các
kiến thức để xác định đúng từ nhiều nghĩa :
+ Các bộ phận cơ thể của con người là nghĩa
gốc : chân ,tay, mắt ,mũi, miệng…
Ví
dụ :
Cô bé kia có cái miệng rất
xinh.
Miệng là nghĩa gốc.
Miệng núi lửa rất lớn.
Miệng là nghĩa chuyển
+ Từ
nhiều nghĩa bao giờ cũng có một nghĩa gốc và nhiều nghĩa chuyển. Nghĩa chuyển
bao giờ cũng liên quan tới nghĩa gốc về một đặc điểm nào như hình dáng, kích
thước,vị trí, hoạt động, tính chất….Khi xác định cần xem xét nó giống nhau về
đặc điểm nào, từ nào mang nghĩa cụ thể hơn.
Ví dụ: - Trên nương , mấy cô đang tra
ngô.( 1 )
-Mẹ em tra muối vào nồi
canh. ( 2)
*
Tôi hỏi học sinh trong 2 từ tra trên từ nào là nghĩa gốc,từ nào là nghĩa
chuyển. Đây là một câu hỏi không dễ dàng đối với học sinh.Thực tế giảng dạy học
sinh không nhận biết được.Tôi đã gợi mở cho học sinh và yêu cầu học sinh giải
nghĩa 2 từ này :
Tra 1 : lấy hạt ngô giống bỏ vào chỗ đẩt đã
làm sẵn hố hay rãnh rồi vun đất vào.
Tra 2 : cho một chất vào thức ăn để tạo ra tác
dụng mong muốn.
* Tôi
yêu cầu học sinh thức hiện hai hoạt động này và yêu cầu học sinh tìm hiểu xem
hai từ tra này có nét nghĩa nào liên quan tới nhau...
* Tôi tiếp tục đặt câu hỏi cho học sinh , khi
đọc từ tra lên em nghĩ nghĩa đầu tiên của từ tra là gì ,từ tra nào nghĩa cụ thể
hơn… thì đó là nghĩa gốc.
- Học sinh dễ dàng trả lời : tra (1) là nghĩa
gốc,tra (2) là nghĩa chuyển.Vì tra (1) mang ý nghĩa cụ thể hơn,là nghĩa ban đầu
của từ tra, khi đọc từ tra ta nghĩ ngay đến hành động tra ngô đầu tiên. Tra (2)
là nghĩa chuyển vì nó mang một nét nghĩa giống nghĩa tra (1) về cách thức hoạt
động. Khi ta tra muối động tác bảo muối vào nồi canh giống như cách ta cho ngô
vào rãnh hay hố.
+
Trong các tiết ôn tập, tôi luôn nhắc lại kiến thức từ nhiều nghĩa và lấy thêm
ví dụ cho các em.Tôi còn củng cố thêm cho các em về sự khác nhau giữa từ đồng
âm và từ nhiều nghĩa để các em có sự lựa chon chính xác khi làm bài.
Giống nhau: Từ đồng âm và từ nhiều nghĩa giống
nhau về mặt âm tiết ( hình thức ngữ âm ).
Khác nhau: Từ đồng âm nghĩa khác nhau hoàn
toàn , không liên quan tới nhau về nghĩa.
Từ nhiều nghĩa các nghĩa
liên quan tới nhau nhau về một nét nào đó.
Ví
dụ: - Trên nương , mấy cô đang tra ngô.( 1 )
- Mẹ em tra muối vào nồi canh. ( 2)
- Tôi tra từ điển. ( 3 )
Tôi đặt câu hỏi trong các từ tra trên từ tra
nào đồng âm,từ tra nào nhiều nghĩa ?
Tra( 1) và tra( 2) là từ nhiều nghĩa
(nghĩa của hai từ đã được giải thích ở ví dụ trên ). Vì hai từ này có nét nghĩa
giống nhau về cách thức hoạt động. Tra (1) là nghĩa gốc,tra (2) là nghĩa
chuyển. Tra (2) là nghĩa chuyển vì nó mang một nét nghĩa giống nghĩa tra (1) về
cách thức hoạt động. Khi ta tra muối động tác bảo muối vào nồi canh giống như
cách ta cho ngô vào rãnh hay hố.
Tra(
1),(2) và tra (3) là từ đồng âm. Chúng có nghĩa khác hẳn nhau không có nét
nghĩa nào liên quan đến nhau.Vì tra (3) là một hoạt động mang nghĩa tìm một
số liệu,tìm một điều cần biết nào trong sách,từ điển để giúp ta hiểu biết hơn.
III. Hiệu quả của sáng kiến.
- Năm học 2020-2021
là năm thứ hai tôi dạy bộ môn Tiếng Việt lớp 5.Trong quá trình giảng dạy của
mình tôi đã áp dụng những sáng kiến nêu trên cho 44 học sinh lớp 5 ,Trường Tiểu
học.
- Kết quả : Đầu năm
học có 23/44 HS hiểu và nắm được kiến thức . Cuối năm học có 43/44 HS hiểu và
nắm được kiến thức.
-
Còn 1 học sinh do nhận thức chậm nên chưa hiểu bài.