BÁO CÁO SÁNG KIẾN
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN PHÁT ÂM CHUẨN
CHO HỌC SINH LỚP 1
I.
ĐIỀU
KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
Dạy đọc có ý nghĩa rất to lớn ở tiểu học. Đọc trở thành một
đòi hỏi cơ bản đầu tiên đối với mỗi người đi học. Đầu tiên trẻ phải học đọc,
sau đó các em phải đọc để học. Đọc là công cụ để học tập các môn học. Đọc tạo
ra hứng thú và động cơ học tập. Nó là khả năng không thể thiếu được của con người
thời đại văn minh.
Chính vì vậy, trường tiểu học có nhiệm vụ dạy đọc cho học
sinh một cách có kế hoạch và có hệ thống. Tập đọc với tư cách là một phân môn của
môn tiếng việt ở tiểu học có nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu này. Đó là hình thành và
phát triển năng lực đọc cho học sinh.
Thông qua việc dạy đọc phải làm cho học sinh thích đọc và thấy
rằng khả năng đọc là có ích lợi cho các em trong cả cuộc đời. Phải làm cho học
sinh thấy đó là một trong những con đường đặc biệt để tạo cho mình một cuộc sống
trí tuệ đầy đủ và phát triển. Việc dạy đọc sẽ giúp các em hiểu biết hơn, bồi dưỡng
ở các em lòng yêu cái thiện và cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách
lôgic cũng như biết tư duy có hình ảnh... Dạy đọc không chỉ giáo dục tư tưởng đạo
đức mà còn giáo dục tính cách, thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh .
Muốn đọc đúng, đọc diễn cảm thì trước hết giáo viên cần luyện
phát âm đúng cho học sinh tiểu học. Muốn vậy, trước hết và thực chất phải giải
quyết vấn đề phương ngữ. Mục tiêu của chúng ta là vươn đến một tiếng nói dân tộc
Việt thống nhất, đẹp đẽ về mặt âm thanh. Muốn như vậy, chúng ta cần luyện cho học
sinh phát âm chuẩn, đọc đúng đọc hay.
Phát âm chuẩn sẽ được nhiều cái lợi trước hết nó giúp học
sinh viết đúng chính tả sau đó còn giúp học sinh phát âm dễ dàng hơn khi học
ngoại ngữ và học các môn học khác.
Dựa vào tâm lý của ngưòi bản ngữ, chúng ta có thể chia các
trường hợp phát âm lệch chuẩn chữ viết thành hai nhóm: Nhóm lỗi phát âm
và nhóm biến thể phươmg ngữ. Chúng ta chỉ luyện cho các trường hợp được
xem là mắc lỗi, nói không tròn tiếng. Còn nhìn chung, học sinh tiểu học hay mắc
lỗi đọc thiếu âm đệm.
Ví dụ: Hoa huệ -> đọc Ha huệ, phát âm lẫn giữa các thanh ?/. ,
'/~ , n/l ...
Vậy nhiệm vụ của người giáo viên khi thực hiện đổi mới phương
pháp dạy phân môn tập đọc, cụ thể là rèn phát âm chuẩn cho học sinh Tiểu học là
gì?
Như chúng ta đều biết tất cả những kinh nghiệm của đời sống,
những thành tựu văn hóa khoa học, những tư tưởng tình cảm của thế hệ trước và của
cả những người đương thời phần lớn đã được ghi lại bằng chữ viết. Nếu không biết
đọc con người không thể tiếp thu nền văn minh của loài người, không thể sống một
cuộc sống bình thường có hạnh phúc đúng nghĩa của từ này trong xã hội hiện đại.
Biết đọc con người đã nhân khả năng tiếp nhận lên nhiều lần.
Từ đây, họ biết tìm hiểu đánh giá cuộc sống nhận thức các mối quan hệ tự nhiên,
xã hội, tư duy. Biết
đọc con người sẽ có khả năng chế ngự một phương tiện văn hoá
cơ bản, giúp họ giao tiếp được với thế giới bên trong của người khác, thông hiểu
tư tưởng tình cảm của người khác.
Đặc biệt, khi đọc các tác phẩm về văn chương con người không
chỉ thức tỉnh về nhận thức mà còn rung động về tình cảm, nảy nở những ước mơ
cao đẹp, được khơi dậy năng lực hành động, sức mạnh sáng tạo cũng như được bồi
dưỡng tâm hồn. Không biết đọc con người sẽ không có điều kiện hưởng thụ sự giáo
dục mà xã hội dành cho họ, không thể hình thành được một nhân cách toàn diện .
Trong thời đại bùng nổ thông tin thì biết đọc càng quan trọng
vì nó sẽ giúp người ta sử dụng nguồn thông tin. Đọc chính là học, học nữa, học
mãi. Đọc để tự học, học cả đời. Vì vậy, dạy đọc có ý nghĩa rất quan trọng.
II.
MÔ
TẢ GIẢI PHÁP
2.1
Mô
tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
Tôi trực tiếp công tác giảng dạy tại Trường Tiểu học Nghĩa Hồng
đã nhiều năm, trong quá trình giảng dạy cũng như tiếp xúc với các em học sinh ở
đây, tôi nhận thấy:
Các em còn phát âm sai, nói ngọng rất nhiều, rồi đọc chưa diễn
cảm, chưa đúng ngữ điệu đọc chưa lưu loát, trôi trảy. Các em thường phát âm sai
các phụ âm đầu như đọc lẫn lộn giữa n/ l, phát âm p (pờ) thành b (bờ), s thành
x, tr à ch... . Các lỗi phần vần, âm cuối các em hay mắc như: huệ phát âm thành
hệ, hoa à ha, xanh à xăn, ngạt mũi à ngạc mũi, toàn -> toàng , máy bay ->
mái bai, thỉnh thoảng -> thỉnh thoản, hươu -> hiêu, mưu trí à miu
chí...các em còn nói ngọng như rỡ thành rớ, quyển vở à quyện vợ, đã à đá...
Sở dĩ, do các em phát âm sai như vậy, tôi thiết nghĩ là do: Địa
phương nằm trong vùng chủ yếu phát âm sai n/l. Đa phần các em là con nhà lao động
nên việc học tập của các em có phần bị hạn chế, các em chưa được trang bị đầy đủ
sách vở, đồ dùng... khi đến lớp. Việc học ở nhà lại chưa có sự kèm cặp quan tâm
của gia đình. Điều đó làm cho thời gian học và hiệu quả học tập của các em bị hạn
chế ảnh hưởng không nhỏ tới kết quả học tập của các em .
Với thực trạng như vậy, tôi đã tìm hiểu, nghiên cứu để tìm ra
biện pháp chữa lỗi phát âm cho học sinh nhằm khắc phục tình trạng phát âm sai
trong trường nâng cao chất lượng phát âm chuẩn.
Từ đó, nâng cao chất lượng giảng dạy. Hơn nữa, tôi nhận thấy
người giáo viên tiểu học là người thầy đầu tiên đặt nền móng trang bị cho các
em ý thức về chuẩn ngôn ngữ và chuẩn văn hoá đồng thời ở trường Tiểu học có điều
kiện rèn cho học sinh phát âm chuẩn, bởi trong chương trình học có phân môn học
vần, Tập đọc.
2.2
Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
* Đối với thầy giáo :
Trước hết cần đọc đúng đọc diễn cảm. Tiếp đó, cần bồi dưỡng
cho học sinh có mong muốn, có ý thức đọc đúng chính âm càng sớm càng tốt. Giáo
viên tập cho học sinh biết quan sát mặt âm thanh lời nói của người khác và của
bản thân mình để điều chỉnh đọc, nói cho tốt. Đồng thời, chúng ta cần nắm chắc
các biện pháp chữa lỗi phát âm bao gồm biện pháp luyện theo mẫu, biện pháp cấu
âm và biện pháp luyện âm đúng qua âm trung gian. Tuỳ thuộc âm thanh sai lạc,
tùy thuộc vào học sinh mà giáo viên lựa chọn biện pháp thích hợp .
2. Chữa lỗi phát âm bằng biện pháp luyện theo mẫu: Bằng phát
âm mẫu của mình giáo viên đưa ra trước học sinh cách phát âm chuẩn, các từ cần
luyện, yêu cầu học sinh phát âm theo.
3. Chữa lỗi phát âm bằng biện pháp cấu âm:Giáo viên mô tả cấu
âm của một âm nào đó rồi hướng dẫn học sinh phát âm theo.
Với phụ âm cần mô tả vị trí của lưỡi, phương thức cấu âm. Tôi
đã tiến hành sửa từng âm:
Sai phát âm /p/ pờ
thành /b/ bờ, ( p và b) đều là hai phụ âm đồng vị về mặt cấu âm. môi - môi
nhưng khác nhau về mặt thanh tính, /p/ là phụ âm vô thanh, /b/ là phụ âm hữu
thanh. Để luyện đọc đúng /p/, tôi đã hướng dẫn HS tự đặt lòng bàn tay trước miệng,
một tay đặt lên thanh quản. Khi phát âm /b/ là âm vốn có sẽ cảm nhận được độ
rung nhẹ của thanh quản và không thấy luồng hơi phát ra.
Cho trẻ bậm hai môi lại và bật hơi qua môi mạnh hơn, tạo âm
/p/ câm. Cho trẻ làm lại như trên nhưng phát thành tiếng /p/ hay ''đèn pin
", pí pa -pí pô''....
Cho trẻ đặt một tay lên thanh hầu và lòng bàn tay trước miệng,
trẻ sẽ dễ dàng nhận biết được sự khác biệt giữa hai âm. Khi phát âm /p/ dây
thanh rung mạnh và có luồng hơi từ miệng phát ra đập vào lòng bàn tay .
- Sai phát âm /n/ nờ - /l/ lờ lẫn lộn: Học sinh hay
phát âm lẫn giữa l/n, ch/tr, d/gi và phần lớn các em không ý thức được mình
đang phát âm âm nào.
Để chữa lỗi phát âm cho học sinh tôi phải trực quan hóa sự mô
tả âm vị và hướng dẫn học sinh quan sát, tự kiểm tra xem mình đang phát âm
âm nào: /n/ là một âm mũi, khi phát âm, sờ tay vào mũi sẽ thấy mũi rung,
còn khi phát âm âm /l /mũi không rung. Sau đó, ta cho học sinh luyện phát âm
/l/ bằng cách bịt chặt mũi đọc la, lo, lô, lu, lư,... Khi bịt chặt mũi học sinh
không thể phát âm các tiếng na, no, nô, nu, nư. Cho học sinh luyện nói câu
''con lươn nó lượn trong lọ, ''cái lọ lộc bình nó lăn lông lốc ''... Hoặc hướng
dẫn học sinh khi phát âm âm /l/ thì đưa lưỡi lên phía bên trên lợi của hàm trên
ngạc cứng, còn khi phát âm /n/ thì đưa đầu lưỡi vào mặt trong của hàm răng. ...
4. Biện pháp chữa lỗi bằng âm trung gian: Là biện pháp chuyển
từ âm sai về âm đúng qua âm trung gian. Biện pháp này thường được dùng để chữa
từ thanh nặng về thanh hỏi, thanh sắc về thanh ngã. Để chữa lỗi này cho học
sinh tôi đã làm công việc tạo mẫu luyện cho trẻ phát âm riêng từng thanh hỏi,
ngã. Phát âm các tiếng có thanh hỏi ngã cần qua các bước sau đây:
+ Đầu tiên chắp các tiếng có cùng thanh, cùng vần với tên gọi
thanh.
Ví dụ: sỏi, thỏi gỏi. Ngã: bã, đã, giã, mã .
+ Tiếp theo chắp các tiếng cùng thanh, cùng loại âm tiết với
tên gọi thanh.
Ví dụ: hỏi: thảo, phải, kẻo. (âm tiết nửa mở)
ngã: ngõ, khẽ, cũ. (âm tiết mở).
+ Cuối cùng chắp bất kỳ âm đầu các vần với các thanh .
5. Tập hát để giúp học sinh phát âm đúng một vài thanh: Chẳng
hạn, âm vực của thanh huyền thấp hơn thanh sắc (hoặc thanh không) nên tập hát
thanh sắc (hoặc thanh không) thành thanh huyền rất thuận lợi.
Ví dụ: cho học sinh đọc đúng thanh huyền bằng cach tập cho các em
câu hát ''Bé bé bằng bông, hai má hồng hồng''.
* Khi giáo viên đã nắm chắc các biện pháp chữa lỗi phát
âm và đã phát âm đúng, chuẩn, rõ ràng, đọc diễn cảm rồi. Để việc phát âm chuẩn
đem lại kết quả cao thì đối với người học cũng phải tuân theo những yêu cầu nhất
định .
* Đối với trò:
Phải chú ý theo dõi sự hướng dẫn của giáo viên, chăm chỉ tự
tin trong học tập, phải hoà đồng cùng bạn bè, điều gì không hiểu mạnh dạn hỏi
thầy cô hoặc bạn bè. Hằng ngày, dành thời gian hợp lý cho việc luyện đọc. Luôn
luôn có ý thức luyện phát âm đúng, đọc chuẩn rõ ràng lưu loát rồi diễn cảm. Chịu
khó tìm đọc các loại truyện tranh trong sáng lành mạnh trong sáng, báo Măng
non, báo Nhi Đồng ...
* Cách dạy thực hành:
- Đầu năm học ..........., tôi được nhận chủ nhiệm lớp 1 điểm
trường Tiến Yên gồm 16 học sinh. Qua một thời gian ngắn giảng dạy có nhiều em
phát âm chưa chuẩn đọc ngọng, phát âm lẫn lộn giữa các âm, vần và thanh, đọc
chưa lưu loát.
Với thực trạng học sinh như vậy, tôi đã nghiên cứu kỹ các tài
liệu, sách tham khảo phục vụ cho việc giảng dạy môn Tiếng việt nói chung và
phân môn Tập đọc nói riêng. Đặc biệt là phương pháp rèn phát âm chuẩn cho học
sinh. Nắm chắc mục tiêu của từng bài dạy và nghiên cứu kỹ bài trước khi lên lớp,
nắm bắt được đặc điểm phát âm của từng học sinh. Để từ đó, xác định phương
pháp, biện pháp dạy học thích hợp đồng thời lựa chọn những thủ pháp dạy học cụ
thể và thực hiện dạy ở lớp.
Để chữa lỗi phát âm cho những học sinh trên, tôi đã dùng
phương pháp luyện theo mẫu phân tích cấu âm và luyện phát âm đúng qua âm trung
gian trong các giờ hoc âm, vần.
Để luyện đọc đúng, chống nói ngọng, có thể cho học
sinh đọc nhanh các từ, câu trong bài học âm, vần.
Để luyện phát âm thanh điệu nên cho học sinh đọc nhiều
lần dấu thanh.
Sau đó, các em luyện nói theo nhóm, tổ dưới sự phân công của
giáo viên những nội dung trên.
Bằng những biện pháp thực hiện như vậy kết hợp với sự nhiệt
tình giảng dạy tận tâm với nghề, trong quá trình dạy thực nghiệm tại lớp tôi đã
thu được những kết quả đáng kể.
III.
HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI
1.
Hiệu quả kinh tế
2.
Hiệu quả xã hội
Qua một thời gian kiên trì áp dụng các biện pháp trên, tôi thấy
học sinh chăm chỉ, chủ động tiếp thu kiến thức, có hứng thú đọc, học sinh phát
âm chuẩn, đọc rõ ràng, lưu loát, nhiều em đọc diễn cảm.. Kết quả như sau :
|
Tổng số |
Đọc tốt |
Đọc khá |
Đọc TB |
Đọc yếu |
|
38 |
27 |
10 |
1 |
|